O Esperanto - A língua internacional
Adonis Saliba e Diego Kalinouski Pedroso
Esta versão para eBook
eBooksBrasil
Fonte Digital
RocketEdition - Edição dos Autores - 2000
Nenhuma alteração foi feita no conteúdo original
NB: este não é um arquivo xhtml
© 2000-2006 Adonis Saliba e Diego Kalinouski Pedroso
O Esperanto - A língua Internacional
O que é o Esperanto? O Esperanto é a língua internacional criada pelo Dr. Lázaro Luís Zamenhof, nascido na Polônia. Esta língua foi lançada em 1887. O objetivo do Esperanto não é o de substituir os idiomas nacionais, mas o de ser a segunda língua de cada povo. Presentemente, se faz muito necessário o uso do Esperanto, pela simples razão de ser ele absolutamente neutro. Portanto, podemos até dizer: "Para cada povo uma língua e para todos o Esperanto". Nós, esperantistas, até dizemos que todos os povos fizeram suas línguas, mas que o Esperanto fez o seu povo. O Esperanto, hoje em dia, é uma língua viva, aplicada, escrita, falada e realmente internacional, muito mais do que muitos percebem ou querem não perceber.
E o inglês? O inglês é uma língua extremamente útil na atualidade, pois é considerado hoje uma língua franca ou auxiliar. Mas, é uma língua nacional e com isso traz problemas de nacionalismos. Ele sempre trará problemas de relacionamentos do tipo superior-inferior e isso não é democracia! O grego, o latim e o francês, já foram como o inglês. A História lembra-nos que tais línguas só foram dominantes, após os seus povos terem dominado o mundo. Hoje o modelo dos EUA predomina, mas se algum dia o Japão vier a dominar o mundo economicamente, teríamos que aprender o japonês? Claro que não deveríamos! Na ECO-92, no Rio, vimos o caos linguístico que se gerou, quando os tradutores cruzaram os braços por falta de pagamento. As reuniões do Forum Global praticamente não mais aconteceram! Se o inglês fosse realmente uma língua internacional, isso não poderia ocorrer. Portanto, o Esperanto é a solução presente e futura para o idioma internacional.
Como é o Esperanto? Este idioma foi composto baseando-se nas línguas modernas. A Academia Francesa de Ciências o qualificou como "uma obra prima de lógica e simplicidade". A sua gramática é extremamente simples, não há irregularidades, nem exceções. Não há complicações ortográficas, a cada letra corresponde um som e vice-versa. O vocabulário corresponde a um número limitado de radicais, que são basicamente internacionais. Os sufixos e prefixos geram um grande número de novos vocábulos e variantes. A língua, portanto, é muito rica e excepcionalmente flexível.
Há dialetos em Esperanto? Impossível que venha acontecer, pois os esperantistas de todo mundo primam pela compreensão uns dos outros. Um esperantista japonês fará o melhor possível para falar como um esperantista árabe ou brasileiro. Caso contrário, não se entenderiam! Além disso, há uma Academia de Esperanto, composta de lingüistas notáveis que controlam o desenvolvimento da língua e sua utilização em todo o mundo. Como todo idioma nacional, o Esperanto também evolui, mas os neologismos e arcaismos não perturbam o fundamento básico da língua internacional. Um livro escrito há cem anos, em Esperanto, é facilmente compreendido por qualquer esperantista, o mesmo poderia não ser tão simples com os idiomas nacionais.
Como se pratica o Esperanto? Os esperantistas praticam o Esperanto em mais de 300 congressos, eventos e seminários que ocorrem todos os anos. O principal é o congresso mundial da "Universala Esperanto-Asocio" que acontece desde 1905, aliás interrompido só nos períodos das grandes guerras mundiais. Há mais de 100 periódicos escritos na língua internacional. Além disso, temos os clubes esperantistas no mundo inteiro, que se reúnem semanalmente para cursos e palestras. Só no Brasil, temos mais de 70 clubes em diversos estados brasileiros. Temos ainda, várias rádios no mundo transmitindo em Esperanto. Somando-se todas as transmissões, teríamos o correspondente a mais de 5 horas consecutivas por dia somente em Esperanto.
E os livros em Esperanto? Há mais de 50.000 títulos escritos na língua internacional, de caráter científico e literário. Praticamente, todas as grandes obras literárias já foram traduzidas para o Esperanto. Desde a Bíblia, o Alcorão até obras como as de Shakespeare, Goethe, Garcia Lorca e Jorge Amado. Há muitos trabalhos originais em Esperanto também. Algumas obras escritas originalmente nesse idioma se tornaram tão importantes que foram traduzidas para vários outros idiomas. Ser esperantista é ser privilegiado culturalmente, pois pode-se ler sempre uma boa obra no idioma internacional. Os assuntos são muito mais internacionais. Lêem-se muito mais temas sobre a Hungria, a China, a Suécia, entre outras nações, do que leríamos em Português. O que se lê em Esperanto normalmente é muito bom, pois todos os esperantistas trazem o melhor de sua cultura para o idioma internacional!
O Esperanto já foi reconhecido pela ONU? Por duas vezes a ONU através da Unesco, em 1954 e em 1985, reconheceu o Esperanto e seu desenvolvimento no campo internacional. Além disso, a Unesco recomendou aos estados-membros que ampliassem o ensino do Esperanto. Este fato é muito importante, mas para torná-lo eficaz é necessário ir à luta e divulgar o Esperanto. Os esperantistas do Brasil e do mundo preocupam-se com a sua divulgação. Sabemos que o mundo precisa se conscientizar sobre o problema da necessidade da língua internacional, portanto é necessário sempre divulgá-la. As pessoas precisam aprendê-la e não prejulgá-la erroneamente. Já se viram muitos não-esperantistas combater o Esperanto, mas certamente ninguém que o aprendeu até hoje, o rejeitou como uma coisa sem valor. Aprenda-o e julgue por você mesmo!
As Bases do Nosso Método Utilizamos neste curso, como base, o livro "Esperanto Sem Mestre" de autoria de F.V.Lorenz e revisado por Porto Carreiro Neto, publicado pela FEB. Sugerimos que você o compre! Utilizamos também textos didáticos de Sylla Chaves e de outros autores nacionais e internacionais, como o livro "Gerda Malaperis" de Claude Piron, que foi escrito com os radicais mais frequentes do Esperanto e feito para iniciantes. Os livros didáticos de Sylla Chaves, Geraldo Mattos, Aloísio Sartorato, Ismael Gomes Braga, Evaldo Pauli, Elvira Fontes, Geraldo Pádua, Walter Francini e Jair Salles me foram muito úteis. Todos são grandes mestres do Esperanto!
Livros didáticos e dicionários podem ser pedidos à Brazila Esperanto-Ligo - SDS-CONIC-Ed.Venâncio III sala 409 Correspondência: CP.3625 CEP 70084-970 Brasilia (DF) e-mail: bel@esperanto.org.br - tel.(061)226-1298 http://www.esperanto.org.br
Descubra o Movimento Esperantista Não pare neste curso o seu envolvimento com o Esperanto. Procure os Esperantistas e os seus clubes de Esperanto. Há muitos por correspondência e ao vivo. Eis algumas referências. èBrazila Esperanto-Ligo - SDS-CONIC-Ed.Venâncio III sala 409 Correspondência: CP.3625 CEP 70084-970 Brasilia (DF) e-mail: bel@brnet.com.br - tel.(061)226-1298 http://www.esperanto.org.br (Liga Brasileira de Esperanto) èCooperativa Cultural dos Esperantistas Av.13 de Maio,47 sl.208-CEP 20031-tel.(021)220-7486 èAsocio Esperantista de Rio de Janeiro Rua Senador Dantas, 117 sl.223 CEP 20001 tel.(021)240-6119 èAssociação Paulista de Esperanto tel.(011)3862-1183 Rua Fáustolo 124 - Agua Branca - 05041-000 - São Paulo -SP Na INTERNET: http://www.esperanto.org.br (Liga Brasileira de Esperanto) http://www.esperanto.org.br/veki(Virtuala Esperanto-Klubo Internacia) http://www.esperanto.org.br/eki(Para Alunos de Esperanto - em português) http://www.aleph.com.br/kce (Cursos Gratuitos de Esp-o) http://uea.org(Universala Esperanto Asocio) http://esperanto.net (Página mundial do Esperanto)
Material Didático deste Método Este método teve origem em um método anterior feito para DOS, chamado "Esperanto pelo Computador" (1992). Não temos nenhum material suplementar a não ser este método na sua forma eletrônica que pode ser distribuido gratuitamente a todos os interessados. Certamente, vamos evoluindo neste método e vamos lançando novas versões. Você poderá conseguí-las indo até a página do VEKI (Virtuala Esperanto-Klubo Internacia). http://www.esperanto.org.br/veki ou http://pagina.de/curso.esperanto Um abraço a todos e bom curso de Esperanto. Adonis Saliba (e-mail: adonis@esperanto.nu) tel.(011)870-0206
Lição 1 - Pronúncia do Esperanto
O Alfabeto do Esperanto - As Vogais São 28 letras no alfabeto do Esperanto, sendo que todas tem um único som. São ao todo 5 vogais: a,e,i,o,u - que se pronunciam como em português, mas, atente para os seguintes fatos: "e" pronuncia-se "ê" como em "mesa, três". "o" pronuncia-se "ô" como em "boca, povo", nunca como em "após" Deve-se tomar muito cuidado para não se dizer o "o" e "e" finais como "u" ou "i", pois isso confundiria o significado de muitas palavras em Esperanto.
As Consoantes b, d, f, k, l, m, n, p, t, v, z são pronunciadas como no português. c - pronuncia-se como o "ts" de "tsar"; j - tem um som de "i" breve como em "pai, lei". g - é sempre gutural como em "gato", nunca é pronunciado como "j", mesmo na frente de "e" ou "i". h - é sempre aspirado como na palavra inglesa "house". r - tem um som fraco como em "caro"; nunca é gutural como em "carro" ou "Rita". s - é sempre forte e sibilante como em "sapo, assim".
As Consoantes com Sinais
Existem 6 consoantes em Esperanto que têm sinais diacríticos, como no português temos o "c" com cedilha que é uma letra totalmente diferente do "c". æ - pronuncia-se "tch", como em "atchim"; ø - pronuncia-se "dj", como em "adjetivo, adjunto"; ¶ - é fortemente aspirado como em "mujer" do espanhol; ¼ - é como o nosso "j" de "janela"; þ - tem o som de "ch", como em "chá"; ý - tem o som de "u" breve como em "pau, mau".
Desenho das Letras com Sinais Algumas vezes não temos instaladas as fontes necessárias para ver as letras do esperanto de uma forma normal. Aconselhamos aos que estão estudando Esperanto, a instalar as fontes Latin3 que acompanham este método e o programa "EK" (gratuito). Há também o programa Skribo que permite escrever em esperanto sem maiores problemas de instalação. Procure por estes programas no site da liga ou do VEKI: http://www.esperanto.org.br/veki Atenção: Para facilitar a compreensão do nosso texto instale as fontes que estão juntas com este programa e este ficará normal para a leitura em português e em esperanto.
Nasalização e Fonética Em Esperanto, não há sons nasalizados. Portanto, muito cuidado para não pronunciar o "a" como em elefante=elefãte, logo, a palavra "elefanto" em Esperanto, pronuncia-se "elefá-nn-to". A cada letra corresponde um único som e vice-versa, por isso o Esperanto é uma língua absolutamente fonética. Como exemplo, temos palavras em Esperanto iguais às do português, mas escritas foneticamente: "kara, fiksa, ke" que significam "cara, fixa, que". Em Esperanto, não há letras mudas, nem dígrafos. Quando aparecem, letras iguais são pronunciadas distintamente: øuu(djú-u), dommastro(dom-más-tro), mallonga(mal-longa), dissemi(dis-sêmi), pachoro(pats-hôro), lasthore(last-hôre), malhela (mal-hêla), senhalta(senn-hálta).
Acentuação e Ditongos Todas as palavras em Esperanto são paroxítonas. Isto é, todas as palavras são acentuadas prosodicamente na penúltima sílaba: leciono (le-tsi-ô-no), æevalo (tche-vá-lo), beto (bê-to), geologo (gue-o-lô-go), geologio (gue-o-lo-guí-o), øentila (djenn-tí-la), helpi (hêl-pi), e¶o (ê-hrro), pajlo(pái-lo), ¼urnalo(jur-nâ-lo), loko(lô-ko), rivero(ri-vê-ro), sesa (sê-sa), þipo(chí-po), fraýlo (fráu-lo). Note que em "geologio", as vogais apostas formam sílabas aparte e portanto, o acento, que é paroxítono, recai no "gi". Como vimos anteriormente não há encontros vocálicos (ditongos) em Esperanto, mas a nível fonético sim: aj - "ái" como em "pai"; ej - "êi" como em "lei"; oj - "ôi" como em "boi"; uj - "úi" como em "fui"; ja - "iá" como em "iaiá"; jo - "iô" como em "ioiô"; ju - pronuncia-se "iú" ; aý- "áu" como em "pau"; eý- "êu" como em "europa";
Alguns exemplos:
sinjoro (si-ni-ô-ro); caro(tsá-ro); þerci( chêr-tsi); pensi(pê-nn-si); manøi(má-nn-dji); monto (mô-nn-to); øojo(djô-io); nun (nú-nn); min (mí-nn), kanti (ká-nn-ti); æarma(tchár-ma); kisi (kí-ssi); krei (krê-i); patroj (pá-troi); balai(ba-lá-i); balaj (bá-lai); morgaý (môr-gau). Note um detalhe: Há tantas sílabas em esperanto, quanto as vogais existentes em cada palavra. Atente para o fato que o "j" e o "ý" são semi-vogais.
Tente decorar o seguinte texto:
Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj elementoj, la lingvo Esperanto prezentas al la mondo civilizita la sole veran solvon de la problemo de lingvo neýtrala, æar tre facila por homoj ne multe instruitaj, øi estas komprenata sen peno de la personoj bone edukitaj. (Sím-pla, fle-ksê-bla, bel-sô-na, vê-re in-ter-na-tsí-a en sí-ai e-le-mên-toi, la lín-gvo Es-pe-rán-to pre-zên-tas al la môn-do tsi-vi-li-zí-ta la sô-le vê-ran sôl-von de la pro-blê-mon de lín-gvo neu-trá-la, tchár tre fa-tsí-la por hô-moj nê múl-te ins-tru-í-tai, dji ês-tas kom-pre-ná-ta sên pê-no de la per-sô-noi bô-ne e-du-kí-tai)
Alguns Exercícios a mais, para você ler em voz alta: Cia, æia, regi, reøi, iu, ju, prujno, maljuna, seshora, heroino, pesilo, pezilo, antaý,vesto, veþto, praulo, fraýlo, nenio, adiaý, rezervi, krajono, feino, æiel, þanceli, malplej, dudek, tiuj, kuiri, alia, daýrigi, dimanæo, sinjoro, ajn, ago, aøo, æasa¼o, peæjo, manjo, eksceso, farmacia, fluida, foiro, geologio, infano, buljono. (Tsía, tchía, rêgui, rêdji, íu, iú, prúino, maliúna, sesshôra, heroíno, pessílo, pezílo, ánn-tau, vêssto, vêchto, praúlo, fráulo, nenío, adíau, rezêrvi, craiôno, feíno, tchíel, chantsêli, mál-plei, dú-dek, tí-ui, ku-í-ri, alí-a, dau-rí-gui, dimánn-tcho, áinn, ágo, ádjo, tchassájo, pêtchio, mánio, ekss-tsêsso, farmatsia, fluída, foíro, gueologuío, inn-fánno, buliôno.)
Todo o Alfabeto... As 28 letras e seus nomes são... A B C Æ D E F G Ø a bo co æo do e fo go øo H ¦ I J ¬ K L M N ho ¶o i jo ¼o ko lo mo no O P R S Þ T U Ý V Z o po ro so þo to u ýo vo zo Como se pode notar, não há em Esperanto as letras "x" (ikso), "y"(ipsilono), w(duobla vo), que são usados apenas como símbolos matemáticos, assim como em português usamos o alfabeto grego. Faça agora o exercício n°1 e comece a lição n°2.
Lição 2 - Substantivos, Adjetivos, Advérbios, Verbos, Artigo
Substantivos
(terminações: -o -oj ) Os substantivos são palavras que dão nomes às coisas, reais ou imaginárias. Por exemplo: cavalo, amor, Brasil, homem, mulher, montanha, esperança, etc. Em Esperanto os substantivos são sempre terminados em "-o" no singular e em "-oj", no plural. Eis alguns exemplos: filo - filoj (filho - filhos), æevalo - æevaloj (cavalo-cavalos), floro - floroj (flor - flores), þtono - þtonoj (pedra-pedras).
Adjetivos
(terminações: -a -aj) As palavras que esprimem qualidade das coisas são os adjetivos. Em Esperanto, os adjetivos terminam em "-a" no singular e "-aj" no plural, concordando com o número do substantivo. Eis alguns exemplos: granda (grande), forta (forte), utila (útil), fortaj æevaloj (cavalos fortes), alta domo (casa alta), riæaj viroj (homens ricos). Como se pode ver os adjetivos tendem a ficar na frente dos substantivos, mas esta regra não é fixa. Podemos dizer: "Dio bona kaj pova" (Deus bom e poderoso). Mas o estilo comum é fazê-lo anteceder o substantivo.
Advérbios
(Terminação: -e ) São palavras invariáveis que exprimem circunstância de tempo, lugar, modo, qualidade, quantidade, afirmação, dúvida, etc. Em Esperanto, os advérbios derivados de substantivos, adjetivos, verbos, etc., terminam em "-e" e são invariáveis em gênero e número. Por exemplo: bone (bem); riæe(ricamente); certe (certamente), hejme (em casa), laste (ultimamente). Há também advérbios primitivos e que não necessariamente terminam em "-e", por exemplo: hodiaý (hoje); jes (sim); ne (não); pli (mais); neniam (nunca); ankaý (também).
Verbos
(Terminações: -as -is -os -i -u -us ) Os verbos servem para exprimir uma ação: Petro skribas. > Pedro escreve. ou, ainda, uma relação de estado ou qualidade: Lakto estas blanka.> Leite é branco. Estos multaj homoj.> Haverá muitas pessoas. ou, ainda, para expressar um fato: Tondris! > Trovejou! Os sufixos verbais, em Esperanto, são: presente "-as", passado "-is", futuro "-os", infinitivo "-i", imperativo "-u", condicional "-us".
Conjugação dos Verbos e os Pronomes Pessoais. (mi, vi, li, þi, øi, ni, ili, oni, si) doni (dar), legi (ler), studi (estudar) >mi donas (eu dou), >vi donos (tu darás, vós dareis, você dará ou vocês darão), >li ricevis (ele recebeu), >þi aæetis (ela comprou), >øi dormas (ele ou ela dorme - para animais ou seres inanimados). >ni kantus, se li permesus ( Nós cantaríamos, se ele permitisse). >ili dancis øis malfrue ( Eles dançaram até tarde). >Oni vivis, vivas kaj vivos ( A gente viveu, vive e viverá). >Li donacis al si mem. (Ele fez uma doação a si mesmo) Marþu! (Marchem!). Manøu vi! (Come (tu) ou comei (vós) ou coma (você) ) Volu Dio! ( Queira Deus!)
Observações sobre os Verbos: Mi < > kantas ; há(existir) > estas Como você pode ver o Esperanto é absolutamente regular e não há qualquer exceção de conjugação. Como todas as pessoas gramaticais têm a mesma conjugação, é imprescindível que o sujeito ou pronome pessoal sempre acompanhe o verbo: Caminhei. ( Mi iris), Dançavámos. (Ni dancis). Quando vim, falei com ela e fomos à piscina.(Kiam mi venis, mi parolis al þi kaj ni iris al la naøejo) No entanto, há verbos impessoais como: Choveu (Pluvis), Neøos (Nevará).O verbo "haver" no sentido de existir, traduz-se para o Esperanto sempre como "ESTI" (ser,estar): Amanhã haverá festa - Morgaý estos festo.
Artigo Definido > la A palavra "la" é o artigo definido em Esperanto, significando "o, a, os, as". Por exemplo: la patroj (os pais); la granda leono (o grande leão); la kampoj (os campos). Em Esperanto, não há artigo indefinido. A indeterminação é marcada simplesmente pela ausência do artigo definido. Portanto: Viro mortis. -> Um homem morreu.
Raízes e Terminações
san', bon', mort'...+ o,a,e,i,as,... A Raiz é a parte invariável da palavra. É importantíssimo que saibamos reconhecer as raízes em Esperanto, pois o forte desta língua é a derivação que fazemos com as raizes e as terminações; Você já conhece algumas terminações -> -o,-a,-e,-i,-as,-os,-is,-i,-u,-us san'o (saúde), san'a (saudável), san'e (saudavelmente), san'i (estar com saúde), etc. skrib'o ( (a)escrita), skrib'a (escrito), skrib'e (por escrito), skrib'i (escrever), mi skrib'as (escrevo), vi skrib'os (escreverás),li skrib'is (ele escreveu), skrib'u! (escreve!), se ni skrib'us (se escrevéssemos).
Interrogativos
æu...? Jes..Ne; Kio? Kiu? Kiuj? Em Esperanto, quando se pergunta esperando-se "sim"(jes) ou "não"(ne) como resposta, utiliza-se a partícula "æu" , no ínicio da frase interrogativa: æu li manøas? (Ele come?)-> Jes, li manøas (Sim, ele come) -> Ne, li ne manøas (Não, ele não come). Há outros interrogativos em Esperanto: Kio = O que? -> Kio estas sur la tablo? Libroj O que está em cima da mesa? Livros. Kia = De que tipo, como? -> Kia estas la libro? Bona. (Como é o livro? Bom.) Kiaj estas la libroj? Bonaj (Como são os livros? Bons) Kiu = Quem? -> Kiu alvenis? Petro. (Quem chegou? Pedro.) Kiuj alvenis? Petro kaj Maria. (Quem chegou? Pedro e Maria.)
Resumindo a Segunda Lição Você aprendeu até aqui os seguintes itens: >Substantivos - teminados em "-o" no singular e "-oj" no plural; >Adjetivos - teminados em "-a" no singular e "-aj" no plural; >Advérbios derivados - terminados em "-e"; >Verbos: no infinitivo (-i), no presente (-as), no passado (-is), no futuro (-os), no condicional (-us), no imperativo (-u); >Pronomes Pessoais: (mi, vi, li, þi, øi, ni, ili); >Artigo Definido: " la "; o artigo indefinido não existe. >Raizes e derivações; Agora está na hora de fazer o Exercício n°2. Sen ordo en afero ne ekzistas prospero!
Lição 3 - Nomes Próprios, Feminino, Títulos, Possessivos, Antonimos
Nomes Próprios Nomes próprios em Esperanto são também escritos com a primeira letra maiúscula, como no português. -> Adamo, Brazilo, Jakob, Marta, Zamenhof, Johano Por já definirem bem a situação que denominam, não se pode usar o artigo definido "la". Portanto, "a Argentina" em Esperanto seria somente "Argentino". Mas usamos o artigo caso se empregue uma qualificação antes do nome, por exemplo: -> La rivero Nilo (O rio Nilo) -> La granda San-Paýlo (A grande São Paulo) -> La reøo Salomono (O rei Salomão). Há uma tendência de formação regular dos nomes de países, mas discutiremos isso mais a frente.
Nomes Próprios Femininos Em Esperanto, não há regras fixas para os nomes próprios, mas alguns já são esperantizados. O uso dos nomes próprios é que fixa a sua grafia. Não se incomode ao ver alguns nomes femininos terminados em "-o", pois isto é comum: Sofio, Margareto, etc. Aliás nomes próprios são substantivos e substantivos terminam em "-o". Mas, esta regra, muito usual no início do Esperanto, de se esperantizar nomes femininos, vem perdendo força entre os esperantistas, devido ao costume internacional de se ter nomes femininos terminados em "-a".
O Feminino O sufixo "-ino" em Esperanto é indicativo do feminino. Aplica-se, sem exceção, a todos os substantivos: -> viro (homem) - virino (mulher); -> Bovo (boi) - bovino (vaca); -> brazilano (brasileiro) - brazilanino (brasileira); -> amiko (amigo) - amikino (amiga); -> edzo (marido) - edzino (esposa); -> hundo (cão) - hundino (cadela); -> frato (irmão) - fratino (irmã); -> tigro (tigre) - tigrino (tigreza); É interessante que quando se quer enfatizar o sexo masculino, utiliza-se a raiz " vir' " como prefixo: -> æevalo (cavalo) - viræevalo (garanhão); -> bovo (boi) - virbovo (touro); -> leono (leão) - virleono (leão macho);
Nomes de Gentileza ou Títulos As formas de tratamento em Esperanto, mais comuns são: ->Sinjoro (Senhor) abreviado para "S-ro" ->Sinjorino (Senhora) abreviado para "S-ino" ->Fraýlino (Senhorita) abreviado para "F-ino" ->Doktoro (Doutor) abreviado para "D-ro" Doktorino (Doutora) abreviado para "D-ino" ->Profesoro(-ino) - professor(a) universitário(a) -"Prof." ->Sankta (Santo ou santa) abrev. para "S-kta" lembre-se que "sankta" é adjetivo, portanto não precisa da desinência do feminino. ->Samideano(-ino)-"S-ano(-ino)" Tratamento entre esperantistas. Quer dizer "coidealista". S-ro Petro, S-ino Katarina, F-ino Tereza, D-ro Zamenhof, Sankta Jozefo, Sankta Marta, S-ano Antono, S-anino Margareto.
Gênero Em Esperanto, não temos os genêros gramaticais das palavras, que é um dos pontos mais difíceis em todos os idiomas. Apenas na terceira pessoa do singular, faz-se distinção de gênero :"li"(ele), "þi" (ela) e øi (ele ou ela). Este último pronome pode, às vezes, ser usado quando se referindo a criança recém-nascida. Mas, mesmo isso não é também muito usual. -> Kio estas al la infano, ke øi ploras? O que há com a criança, que ela está chorando? Na maioria das vezes, o øi é usado somente se referindo a coisas e animais, que não os de estimação: -> La hirundo flugas en la aero, øi estas birdo bela. A andorinha voa no ar, ela é um pássaro bonito.
"Homo" e "Oni" HOMO em Esperanto significa o homem na acepção de "ser humano": -> La homo estas mortema (O Homem é mortal). Portanto, esta palavra pode e deve sempre se referir a homens e mulheres. Da mesma forma que HOMO temos a palavra PERSONO (pessoa), INFANO e ainda as de conotação espiritual: anøelo(anjo), diablo (diabo), spirito (espírito), Dio (Deus). Tais palavras por razões óbvias normalmente não levam o sufixo do feminino "-ino". O pronome pessoal ONI traduz-se pelo pronome "se" ou ainda por "a gente", por exemplo: -> Oni diras: "a gente diz" ou "diz-se" -> Oni rakontas, ke li alvenis hieraý. Conta-se que ele chegou ontem. ou ainda: Contam que ele chegou ontem.
Pronomes Possessivos Pronomes possessivos, são todos os pronomes pessoais acrescidos da terminação adjetiva "-a", e comportam-se como qualquer adjetivo: mi -> "mia" (meu, minha) no plural "miaj" vi -> "via" (teu, tua, vosso, vossa, seu, sua) - no plural "viaj" li -> "lia" (seu, sua, "dele") - no plural "liaj" þi-> "þia" (seu, sua, "dela")- no plural "þiaj" øi-> "øia" (seu, sua, "dele/dela"p/coisas e animais) - no plural: "øiaj" ni -> "nia" (nosso, nossa) - no plural "niaj" ili -> "ilia" (seu, sua, "deles, delas") - no plural: "iliaj" si -> "sia" (possessivo reflexivo da 3a.pessoa) - no plural: "siaj"
Exemplos dos Possessivos
> Mia libro. Miaj libroj. Niaj filoj. Iliaj infanoj. (Meu livro. Meus livros. Nossos filhos. As crianças deles). > Maria estas nia najbarino, þia domo estas tre bela. (Maria é nossa vizinha, a sua (dela) casa é muito bonita). >Esperanto estas facila; øia gramatiko estas facila. (O Esperanto é fácil; sua gramática é fácil). >Jen belaj floroj: Ilia odoro estas agrabla. (Eis belas flores: o seu(=delas) odor é agradável). >Li estas en sia æambro, ne en la þia. (Ele está no seu (próprio) quarto, não no dela.)
Antônimo
O antônimo em Esperanto é sempre feito com o prefixo "mal-" > nova (novo) -> malnova (velho) > bona (bom) -> malbona (ruim) > fermi (fechar) -> malfermi (fechar) > sukceso (sucesso) -> malsukceso (insucesso) > multaj (muitos) -> malmultaj (poucos) > antaý (na frente)-> malantaý (atrás) > riæa (rico) -> malriæa (pobre) Muito cuidado para NãO confundir o significado do prefixo "mal-" com o sentido de "mau" ou "ruim" em português, ele só serve para expressar a idéia de contrário. Portanto, > "hela" (claro) -> "malhela" é "escuro" e não pouco claro > "avara" (avarento) -> "malavara" é "generoso" e não um avarento ruim.
Resumo da Terceira Lição Você aprendeu nessa lição: >O uso de Nomes Próprios em Esperanto; >O Feminino "-in"; >As formas de tratamento:"S-ro","D-ro","S-ano", etc... >O Gênero e o uso do "øi" >O Emprego de "Homo" e "Oni" >Os pronomes possessivos:"mia","via","lia","þia","øia","nia","ilia" >O Antônimo "mal-" Faça agora o Exercício 3. Procure sempre recordar os exercícios anteriores. Fale as frases sempre em voz alta,para poder sentir a língua. øis la proksima leciono!
Lição 4 - Orações, Acusativo, Aumentativo, Diminutivo, Números
A Oração Sujeito ----------> Verbo --> Objeto Direto (agente) --------> (ação)--> (receptor) A mãe ama o filho La patrino amas la filoN O bom aluno fez a lição grande La bona lernanto faris la grandaN lecionoN As grandes famílias tem amplas casas La grandaj familioj havas vastajN domojN Eu chamei você e meus irmãos Mi vokis viN kaj miajN fratojN
Acusativo Você deve ter notado que o receptor da ação (objeto direto), em Esperanto, recebe a terminação "-n" (acusativo) no substantivo, no adjetivo, no plural e no singular e ainda nos pronomes pessoais e possessivos. O Esperanto é uma língua que permite uma grande flexibilidade de posição dos elementos da frase, invertê-los é um dos recursos poéticos e de ênfase que praticamente não dispomos em outros idiomas, mas a nível rotineiro preferimos a ordem direta: ----> La patro vokis la filon (O pai chamou o filho) mas há pelo menos mais seis possibilidades que não prejudicam em absoluto a compreensão da frase: la patro la filon vokis, la filon la patro vokis, vokis la patro la filon, la filon vokis la patro,...
Outros tipos de orações Recebem o acusativo só as orações que têm um verbo transitivo, por exemplo: comer, chamar, anunciar, etc Mas alguns verbos terminam a ação em si mesmo e não pedem acusativo, por exemplo: La homo vivas (O homem vive); La birdo kantas (o pássaro canta) La bruo æesis ( O barulho cessou). Como você vê tais frases não pedem acusativo, pois a ação termina em sí mesma. Mas cuidado, pois às vezes, por uma questão de estilo, podemos inverter a posição do sujeito com o verbo e continua-se não necessitando do acusativo: Vivas la homo; kantas la birdo; æesis la bruo.
A oração predicativa Como no português, há certos verbos em Esperanto que expressam simplesmente uma qualificação (predicativo) do sujeito ou do objeto e, portanto, não transmitem qualquer ação. Por exemplo, os verbos, ser, estar, parecer, permanecer. Como esses verbos não transmitem qualquer ação, eles não pedem o acusativo. > La birdo estas bela ( O pássaro é belo ) > la maro þajnas trankvila ( O mar parece tranqüilo ). > Li estas instruisto ( Ele é professor ) Portanto, muito cuidado para não colocar o acusativo depois do verbo "ESTI", pois o predicativo não pede acusativo.
Os Pronomes Interrogativos KIO, KIA, KIU KioN li faris? Li faris tabloN. (O que ele fez? Ele fez uma mesa). KiaN tabloN li faris? GrandaN tabloN.(Qual tipo de mesa ele fez? Uma mesa grande). KiajN librojN vi aæetis? TeknikajN librojN. (Quais livros você comprou? Livros técnicos). KiuN vi vidis? Mi vidis liN. (Quem você viu? Eu o vi). KiujN vi invitis? Mi invitis miajN lernantojN (Quem você convidou? Convidei meus alunos). Veja que os interrogativos em Esperanto que perguntam por coisas (KIO= o que?), por qualidade, espécie (KIA, KIAJ?= de que tipo?), e por individualidade (KIU, KIUJ= Quem, Quais?) recebem o acusativo se estiverem perguntando pelo receptor da ação (objeto direto).
Porque "BonaN TagoN" tem acusativo? Esta expressão pertence ao tipo de frases elípticas, isto é aquelas que subentendem uma frase anterior, por exemplo: Mi deziras al vi bonaN tagoN! (Desejo-lhe um bom dia!) Como BONAN TAGON está na situação de ser desejado (receptor da ação), ele leva o acusativo. Da mesma forma temos: >Bonan Matenon!(Bom dia! Usado bem cedo, pela manhã até umas 10hs) >Bonan Tagon! (Bom dia e Boa Tarde, usado até a tardinha) >Bonan Vesperon!(Boa noite, mas quando você está chegando à noite) >Bonan Nokton! (Boa noite, mas quando você está indo dormir) >Dankon! (Obrigado)- Ne dankinde! (De nada!) >Saluton! (Olá) ,mas, >øis Revido! (Até a vista). Nesse caso, REVIDO não tem acusativo pois depois de preposição(øis=até) não se coloca acusativo.
O Pronome "si" e o possessivo "sia" O pronome "si" em Esperanto é reflexivo e se refere só a terceira pessoa, tanto do plural quanto do singular que esteja no sujeito da oração: > Li parolis pri si ( Ele falou sobre si ). > La homoj devus vivi inter si harmonie (Os homens deveriam viver entre si em harmonia). > þi batalis kun si. (Ela lutou consigo mesma). > Li vidis sin en la spegulo. (Ele se viu no espelho) Da mesma forma, usa-se o seu correspondente "sia": > Li venis kun sia filo... ele veio com seu(próprio) filho > Li venis kun lia filo... ele veio com o filho que é de um outro, mas não dele mesmo. Como não se pode usar "si" e "sia" no sujeito, pois está sempre no complemento, deve-se dizer, por exemplo: Li kaj lia filo venis.
O aumentativo e o diminutivo O sufixo "-EG" é o que traz a idéia do aumentativo, e o sufixo "-ET" do diminutivo: domo - domego - dometo (casa - casarão - casinha) varma - varmega - varmeta (quente - ardente - morno) ridi - ridegi - rideti (rir - gargalhar - sorrir). Algumas palavras em Esperanto, com estes sufixos, podem traduzir situações específicas e, portanto, não necessariamente maiores ou menores fisicamente: pordo - pordego (porta-portão); korto - kortego (pátio - corte real); nazo - nazego (nariz - focinho); stelo - steleto (estrela-asterisco); ruøa - rugeta (vermelho - avermelhado);
Os Números em Esperanto 1>unu 2>du 3>tri 4>kvar 5>kvin 6>ses 7>sep 8>ok 9>naý 10>dek 11>dek unu 12>dek du 13>dek tri 14>dek kvar 15>dek kvin 16>dek ses 17>dek sep 18>dek ok 19>dek naý 20>Dudek 21>dudek unu 22> dudek du ... 30>tridek 31> tridek unu ...40>kvardek ... 50>kvindek.. 60>sesdek>.. 70>sepdek .. 80>okdek ...90>naýdek.. 99>naýdek naý 100> cent.. 101>cent unu .. 128>cent dudek ok .. 256> ducent kvindek ses.. 801>okcent unu ...999> naýcent naýdek naý 1000> mil .. 1200> mil ducent.. 1789> mil sepcent okdek naý.. 2000> du mil ..4356> kvar mil tricent kvindek ses.. 375678> tricent sepdek kvin mil sescent sepdek ok
Resumo da Quarta Lição Nesta lição você aprendeu os seguintes assuntos: >A oração transitiva e o acusativo. >As orações não transitivas. >A oração predicativa >KioN, KiuN, KiaN >Porque se diz " BonaN TagoN " >O pronome "si" e "sia" >O aumentativo (sufixo -EG-) >O diminutivo (sufixo -ET-) >Os números: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naý,dek Antes de passar a frente diga em voz alta estes números:3 - 46 - 78 - 167 - 323 - 967 - 1345 - 23589 Agora faça o Exercício n°4.
Lição 5- Os Numerais, o Ano, o Dia, Datas e Horas
Os Números e suas Derivações Numerais Cardinais: unu du tri dek dekkvin okdek kvar 1 2 3 10 15 84 Numerais Ordinais: unua dua tria deka dekkvina okdek-kvara 1º 2º 3º 10º 15º 84º Podemos ainda continuar derivando: unue due trie deke primeiramente em segundo lugar em terceiro lugar em décimo lugar dekkvine okdek-kvare em décimo quinto lugar em octuagésimo quarto lugar Podemos ainda ter substantivos: unuo (unidade); deko(dezena); dek-duo(dúzia); cento(centena); milo(milhar) O interessante é que, em qualquer língua, "zero" e "milhão" são substantivos, também em Esperanto: NULO e MILIONO.
Os Multiplicativos e os Fracionários É extremamente simples a derivação desses tipos de numerais, pois os multiplicativos tem o sufixo (-OBL-) e os fracionários tem o sufixo (-ON-): duOBLo - o dobro duONo - a metade trioblo - o triplo triono - um terço ... dekoblo - 10 vezes dekono - um décimo ... centoblo - cêntuplo centono - um centésimo 4 x 5 = 20 - Kvaroble kvin estas dudek 8 é 4/5 de 10 - Ok estas kvar kvinonoj de dek. mas, 10/2 = 5 - Dek dividita de du estas kvin. Aprenda de uma vez a somar e subtrair: 8 + 7 = 15 - ok PLUS sep estas dek kvin; 17 - 3 = 14 - dek sep MINUS tri estas dek kvar.
Coletivos Os coletivos são expressões derivadas dos números que significam "em grupos de". Em Esperanto, os coletivos se formam com o sufixo "-OP-": duOPo - uma dupla, ou seja, um grupo de dois; triopo - um trio, um grupo de três; kvaropo - um quarteto kvinopo - um quinteto....etc; Vi prezentos vin, sed unuope.(Vocês se apresentarão, mas um a um.) Tiuj du amikoj promenas æiam duope.(Esses dois amigos passeiam sempre em dupla). Vi studu kvarope. ( Estudem em grupos de quatro).
A preposição distributiva "Po" Esta preposição, em Esperanto, tem o significado específico de "à razão de", às vezes nem traduzível; po sep - à razão de sete; po cent - à razão de cem; Mi donis al miaj infanoj po tri pomoj.(Dei às minhas crianças três maçãs a cada uma) compare com: Mi donis al miaj infanoj tri pomojn;(Dei às minhas crianças três maçãs, isto é somente, três maças para todas). Note que depois de preposição (no caso, "po") não se põe acusativo, nem nos numerais cardinais.
Ano, Estações, Meses e Dias En la jaro estas kvar sezonoj: Primtempo, Somero, Aýtuno, Vintro (No ano há quatro estações: Primavera, Verão, Outono, Inverno). kaj dek du monatoj: (e doze meses:) Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio, Aýgusto, Septembro, Oktobro, Novembro, Decembro Não precisa nem traduzir! En la monato estas kvar semajnoj, (No mes há quatro semanas,) kaj en la semajno estas sep tagoj:( e na semana há 7 dias:) Lundo, Mardo, Merkredo, ¬aýdo, Vendredo, Sabato, Dimanæo (Segunda, terça, quarta, quinta, sexta, sábado, domingo). Note que "Mardo" é "Terça" e "Marto" é "Março".
Datas e o Interrogativo "Kiam" San-Paýlo, en la 30-a de Julio, 1992 (São Paulo, 30 de Julho de 1992) A rigor se deveria traduzir "no trigésimo (dia) de ..." Em datas é comum não se colocar "en la 30-a (tago)", mas simplemente:"la 30-an (tagon)", isto é, transformando-se a preposição "en", em acusativo. Explicaremos isso mais adiante. >la unuan de Septembro, la 7-an de Decembro, ktp ... (em primeiro de Setembro, em 7 de Dezembro, etc...) >KIAM okazis la kongreso? øi okazis de la 7-a øis la 9-a de Majo (Quando aconteceu o congresso? Ele aconteceu de 7 a 9 de Maio.) >KIAM vi venos? Somere, post la 15-a de Februaro. Æu bone? (Quando você virá? No verão, depois de 15 de Fevereiro. OK?)
Horas, Minutos e Segundos
08:00 > Estas la oka horo akurate ( São 8 horas em ponto) 08:10 > Estas la oka kaj dek minutoj (São oito e dez minutos) 08:15 > Estas la oka kaj kvarono (São oito e um quarto) 08:30 > Estas la oka kaj duono (São oito e meia) 08:40 > Estas la oka kaj kvardek minutoj (São oito e quarenta) ou Estas dudek minutoj antaý la naýa (São vinte para as nove) 08:45 > Estas kvarono antaý la naýa (Um quarto para as nove) 10:32:23 >Estas la deka, tridek du minutoj kaj dudek tri sekundoj (São 10 horas, 32 minutos e 23 segundos) 00:00 > Estas la Noktomezo (É meia noite) 12:00 > Estas la Tagmezo (É meio dia) 10h > Estas la deka matene (São dez da manhã) 22:00h > Estas la deka vespere (São dez da noite) 03h > Estas la tria nokte (São três da madrugada)
Interrogativos "KIOM", "KIOMA", preposição "DA" KIOM = Quanto > Kiom kostis la libro? Dek dolaroj (Quanto custou o livro? 10 dólares). Mas quando queremos perguntar quantidade de substantivos, por exemplo,"Quantos livros..?", "Quantos metros?", "Quanto de açúcar?" precisamos, em Esperanto, de uma preposição especial < DA >: Kiom da libroj vi aæetis? Mi aæetis tri librojn. (Quantos livros comprou? Comprei 3 livros.) Kiom da kilometroj vi marþis? Mi marþis pli ol 20 kilometroj. (Quantos quilômetros você marchou? Marchei mais de 20 km). Kiom da sukero vi volas? Mi volas du kilogramojn da sukero. (Quanto de açúcar você quer? Quero dois quilogramas de açúcar). Para horas se pergunta: KiomA horo estas? Estas la kvara Que (Quantas) horas são? São 4.
Os prefixos "BO-", "GE-", "DIS-", "EK-", "RE-" BO- Parentesco adquirido por casamento: bofrato (cunhado), bopatrino (sogra), bofilino (nora), bonevo (sobrinho). GE- Reunião de dois ou mais indivíduos de sexo diferente: gepatroj (pai e mãe); gesinjoroj (senhores e senhoras), geknaboj ( meninos e meninas), geedzoj (marido e mulher). Atenção: com "ge-" sempre temos o plural nos substantivos. DIS- Desunião, afastamento, dispersão, separação: fali(cair) -> disfali(ruir,esboroar-se);semi(semear) -> dissemi (disseminar); doni(dar) -> disdoni (distribuir); EK- Ação ou estado que acabou de começar: iri (andar) - ekiri (começar a andar); ami (amar) - ekami (enamorar-se); vidi(ver) - ekvidi (avistar); RE- Repetição, reiteração: aperi(aparecer)-reaperi(reaparecer);vidi(ver)-revidi(rever); diri(dizer)-rediri(retrucar);soni(soar)-resoni(ressoar)
Resumo da Quinta Lição Nessa lição, nos vimos os seguintes elementos: >Os números e suas derivações: ordinais (terminados em -a); os multiplicativos (-obl-); os fracionários (-on-); os coletivos (-op-); >A preposição "po" ( à razão de) e "da" (de ->quantidade); >Estações, ano, meses, dias e horas. >Os interrogativos: Kiam (Quando?), Kiom (da)? (Quanto?), Kioma horo ..? (Quantas horas..?); >Os prefixos: BO-(parentesco por casamento); GE-(reunião de de ambos os sexos); DIS-(dispersão); EK-(ação no início); RE-(repetição). Agora faça o exercício 5. Mas antes de ir à frente traduza e diga em voz alta: as estações, os meses, os dias da semana, 10h45m34s, 3x5, 23+4=27, 54-23=31, o quinteto, sogra, os pais, disseminar, sair andando, refazer.
Lição 6 - Correlativos
Correlativos Em Esperanto, há uma série de palavras formadas logicamente que são os correlativos. São as palavras mais usuais em qualquer idioma, pois servem para se relacionar aos diversos elementos dentro das orações; ora como pronomes, ora como advérbios com funções de serem interrogativos, determinativos, indefinidos, coletivos ou ainda negativos. São palavras tais como: O que?; Isso; Quando?; Naquela época; Por que?; Desta forma; Nunca; lá, Tudo; De algum tipo, etc...
Os Radicais dos Correlativos Todos os correlativos começam com os seguintes radicais, dos quais você precisa saber o significado principal para juntar com a terminação e então se ter o sentido pleno da palavra formada: -> Ki- (Interrogação) Você já aprendeu o Kio, Kia,... -> Ti- (Demonstração) Toda vez que você usa um correlativo com Ti- significa que você está apontando para algo ou para uma situação. Por ex.: isso, lá, daquela forma, etc -> æ- (Coletivo ou Distributivo) Palavras como:tudo, todos, em todo lugar, cada, de todas maneiras, etc. -> I- (Indeterminação) Palavras como:alguém, em algum lugar, etc -> Neni- (Negação) Por exemplo: de jeito nenhum, nada, nunca, etc
Os Correlativos Pronominais Como a sua própria denominação indica, eles são correlativos que são pronomes, isto que "aqueles que substituem os nomes(=substantivos) e os seus qualificativos(=adjetivos)". Portanto, estão geralmente dentro do sujeito ou do objeto.
Terminação
-O
-A
-U
-ES
Significado
coisa
qualidade
individualidade
posse
Radicais: KI
KIO
KIA
KIU
KIES
o que?
qual?
quem
de quem?
TI
TIO
TIA
TIU
TIES
aquilo
desse tipo
aquele
dessa pessoa
ÆI
ÆIO
ÆIA
ÆIU
ÆIES
tudo
de todo tipo
todo
de todos
I
IO
IA
IU
IES
algo
de algum tipo
alguém
de alguém
NENI
NENIO
NENIA
NENIU
NENIES
nada
de tipo nenhum
ninguém
de ninguémUtilização dos Correlativos Pronominais:
>Kiu vi estas? Mi estas Petro. Kio vi estas? Mi estas Lernanto. ( Quem você é? Sou o Pedro.) ( O que você é? Sou aluno.) >Kio estas tio? Tio estas Floroj. Kiaj ili estas? Blankaj. ( O que é isso? Isso são flores.)(De que tipo são? Brancas.) >Kies libroj estas tiuj? Tiuj estas ties, de Karlo, sed tiu estas ies. (De quem são estes livros? Estes são daquela pessoa, do Carlos, mas este é de alguém.) >æu æiuj tiaj libroj estas æies? Ne, ili estas nenies. (Todos esses (=desse tipo) livros são de todo mundo? Não, eles não são de ninguém.) >Esperanto estas æies kaj nenies. (Esperanto é de todos e ninguém.) >Kion vi manøis hieraý? Mi manøis tiajn panojn kun io, kion mi ne scias (O que comeu ontem? Comi esses pães com algo, que eu não sei) >Kiujn vi vidis? Mi vidis tiujn personojn, kiuj estas en tiu loko. (Quem você viu? Vi aquelas pessoas, que estão naquele lugar.)
Os Advérbios Correlativos Existem cinco terminações possíveis:
Terminação
-E
-EL
-AL
-AM
-OM
Significado
lugar
maneira
razão
tempo
quantidade
RadicaisKI
KIE
KIEL
KIAL
KIAM
KIOM
onde?
como?
por que?
quando?
quanto?
TI
TIE
TIEL
TIAL
TIAM
TIOM
lá
desta maneira
assim
naquele tempo
desta quantidade
ÆI
ÆIE
ÆIEL
ÆIAL
ÆIAM
ÆIOM
em todo lugar
de todas as maneiras
por todas as razões
sempre
em toda quantidade
I
IE
IEL
IAL
IAM
IOM
em algum lugar
de alguma maneira
por alguma razão
em algum tempo
em alguma quantidade
NENI
NENIE
NENIEL
NENIAL
NENIAM
NENIOM
em lugar nenhum
de forma nenhuma
por nenhuma razão
nunca
em nenhuma quantidadeUtilização dos Correlativos Adverbiais >Kie estas mia skribilo? Ie, sed mi pensas, ke øi estas tie. Onde está minha caneta? Em algum lugar, mas acho que ela está lá. >Kial vi venis tiel? Iel mi devus veni, tial mi venis. Porque você veio assim? De alguma forma deveria vir, por isso eu vim. >Kiom da vino vi volas? Neniom, mi ne povas trinki vinon. Quanto de vinho você quer? Nada, eu não posso beber vinho. >Kiam la homoj iras al Neptuno? Ili iros iam eble, sed øis nun ili neniam iris. Quando os homens vão a Netuno? Eles irão em alguma época possivelmente, mas até agora eles nunca foram. >Kiel vi klopodos eniri en la fakultato? Æiel, kontraýe mi neniel laboros. Como você entrará na faculdade? De todas as maneiras, do contrário eu não terei como trabalhar. >Tiam, kiam li alvenis mi ial ne vidis lin tie. No momento, quando ele chegou, por alguma razão não o vi lá.
A conjunção ÆAR as partículas AJN e ÆI Quando se pergunta em Esperanto: "KIAL...?" é o nosso "Por que?" a resposta em Português deve ser dada com "porque" (conjunção causal) que em Esperanto é "æAR...". >KIAL li iris tie? æAR li volis paroli al sia amikino. Por que ele foi lá? Porque ele queria falar com sua própria amiga. Ajn = "qualquer, seja lá qual for" Esta partícula pode ser usada com todos correlativos exceto com os demonstrativos (Ti-). p.ex.: iu ajn pano = algum pão, qualquer que seja ele. æi = serve para tornar as coisas mais próximas da pessoa que fala p.ex.: tie æi=aqui; tio æi=isto; tiu æi= este, etc... >Iu ajn knabo scias tion æi (Qualquer menino, seja lá qual for, sabe isto). >Kie vi pensas studi? Tie æi aý ie ajn. (Onde você pensa estudar? Aqui ou em qualquer lugar que seja.
Os Pronomes Relativos >Esperanto estas lingvo, KIU estas internacia. (O Esperanto é uma língua que é internacional.) >Vidu la æemizojn, KIUJN mi aæetis. (Veja as camisas que eu comprei). >La viro, KIUN ni devas helpi, estas tre malforta. (O homem, o qual devemos ajudar, está muito fraco) >La vestoj, KIAJN vi volis, mi ne sukcesis trovi (As roupas, as quais você queria, não consegui encontrar. >Jen io, KION mi atendis. (Eis algo, que eu esperava) >Venis iu homo, KIES lingvon mi ne komprenis. (Chegou uma pessoa, cuja língua eu não compreendi) Note, portanto, que os pronomes relativos são os mesmos correlativos pronominais interrogativos:KIO, KIA, KIU, KIES. KIA e KIU concordam em número com o substantivo a que se referem. KIO, KIU e KIA, caso representem o objeto direto dentro da sua oração, recebem o acusativo.
Orações Adverbiais São orações que complementam os verbos das orações. As conjunções adverbiais são os próprios interrogativos KIE (de localização), KIEL (de modo), KIOM (de quantidade), KIAM (temporal), KIAL (explicativa). >Diru al mi, KIE vi naskiøis. (Diga-me, onde você nasceu.) >Li indikis al ni, KIEL ni povos atingi la urbocentron. (Ele mostrou a nós, como poderíamos atingir o centro da cidade.) >Diru al li, KIOM kostis la veston. (Diga a ele, quanto custou a roupa). >Studu, KIAM vi volus kreski. (Estude, quando quiser crescer) >Vi ne klarigis al mi, KIAL vi venis. (Explicativa) (Você não me esclareceu, por que (por qual motivo) você veio) ...compare com ÆAR (causal) -> Mi ne klarigis, ÆAR mi ne volis. Não esclareci, porque não quis.
Resumo dos Correlativos: Nessa lição você aprendeu todos os correlativos do Esperanto, procure sabê-los de cor.Tente agora mentalmente, traduzir cada elemento: KI- TI- I- ÆI- NENI- _______________________________ -o kio tio io æio nenio -a kia tia ia æia nenia -u kiu tiu iu æiu neniu -es kies ties ies æies nenies -e kie tie ie æie nenie -el kiel tiel iel æiel neniel -al kial tial ial æial nenial -am kiam tiam iam æiam neniam -om kiom tiom iom æiom neniom >>>> Faça agora o Exercício 6.
Lição 7 -Comparativo, Superlativo, Sufixos Verbais "-AD-","-IG-","-IØ-"
Os Graus e o Superlativo Absoluto Os adjetivos podem exprimir a qualidade, o estado, etc de uma forma natural, mas podem também nos exprimir se algo é mais ou menos intenso. A isso chamamos GRAUS. rico, mais rico, menos rico, tão rico, muito rico, pouco rico, o mais rico, o menos rico... Quando a qualidade ultrapassa a noção comum que se tem dela, diz-se que o adjetivo está no GRAU SUPERLATIVO ABSOLUTO. Eis alguns exemplos de como se expressar isso em Esperanto: Li estas TRE riæa - Ele é muito rico. Dio estas senfine bona - Deus é infinitamente bom.
O Comparativo O Comparativo de Igualdade: Esperanto estas TIEL bela, KIEL utila. (O Esperanto é tão belo, quanto útil). O Comparativo de Superiorioridade: Tiu vojaøo estis PLI enuiga, OL instrua. (Esta viagem foi mais aborrecida do que instrutiva) O Comparativo de Inferioridade Li estas MALPLI inteligenta, OL ruza. (Ele é menos inteligente do que esperto).
O Superlativo Relativo Caso, num processo de comparação, venhamos a exprimir que um dos elementos é mais ou menos qualificado do que os demais, estaremos utilizando o SUPERLATIVO RELATIVO: El æiuj el miaj infanoj Ernesto estas LA PLEJ juna. (De todos os meus filhos o Ernesto é o mais jovem.) El æiuj el miaj fratoj Antono estas LA MALPLEJ saøa. (De todos meus irmãos Antônio é o menos sensato.) mas se a comparação é SO'ENTRE DOIS: El inter Katarina kaj Maria, æi tiu estas LA PLI diligenta. (Dentre Catarina e Maria, esta é a mais aplicada.) ou ainda entre dois grupos: La PLI aøaj helpu la MALPLI aøaj (Os mais velhos ajudam os menos velhos)
Outros Exemplos de Comparativos Li loøas tre proksime al mi (Ele mora muito próximo de mim) Neniam pluvis tiel forte, kiel hodiaý. (Nunca chuveu tão forte como hoje.) La anglan lingvon mi parolas PLI bone ol la francan sed LA PLEJ bone mi parolas Esperanton. ( O inglês falo melhor do que o francês, mas o que eu falo melhor é o Esperanto.) Em Esperanto quando se quer expressar "excesso, em demasia" usamos ao invés de "tre" a expressão "TRO": Mia patro estis tre severa, sed ne TRO severa. (Meu pai era muito severa, mas não demasiadamente severo.) La ofico estas tre honoriga, sed TRO þarøa por mi (O cargo era muito honroso, mas excessivamente pesado para mim.)
O Sufixo verbal -AD- -AD- > faz com que a ação verbal fique mais prolongada, mais repetida, mais habitual: marteli (martelar) -> marteladi (ficar dando marteladas); paroli (falar) -> paroladi (fazer discursos) Lastjare li aperis tie æi dufoje, sed nun li aperadas æiutage. (No ano passado ele apareceu aqui duas vezes, mas agora está aparecendo todo dia). Às vezes para distinguir, no passado, uma ação já encerrada(pretérito perfeito) de uma ação habitual, prolongada e repetida, (pretérito imperfeito) usamos este sufixo: Mi æiam venADis laca, sed hieraý mi venis vigla. ( Eu sempre vinha cansado, mas ontem eu vim disposto)
O Sufixo verbal "-IG-" Ele indica "fazer, tornar": bela (belo) > beligi (embelezar); klara (claro) > klarigi (esclarecer); kruco (cruz) > krucigi (cruxificar); kun (com) > kunigi (juntar); tro (demais) > troigi (exagerar); devi (dever) > devigi (obrigar); koni (conhecer) > konigi (fazer conhecido, revelar); Mi komencis tondi miajn harojn, poste mi tondigis ilin. (Comecei a cortar meus cabelos, depois eu os mandei cortar.) Usa-se o próprio verbo IGI no sentido de fazer: Li igis þin feliæa. (Ele a fez feliz).
O Sufixo "-Iø-" Ele significa "fazer-se, tornar-se": ruøa (vermelho) > ruøiøi (ruborizar-se, avermelhar-se); pala (pálido) > paliøi (empalidecer-se); edzo (marido) > edziøi (casar-se, tornar-se casado só para o homem, pois para mulher seria "edziniøi). alia (outro) > aliiøi (transformar-se) stari (estar de pé) > stariøi (ficar de pé) naski (dar a luz) > naskiøi (nascer) el (para fora) > eliøi (escapar) Kulturo komenciøas en la bazo de la familio. ( A Cultura começa na base da família.) Da mesma forma que o IGI, o verbo IøI existe no sentido de "tornar-se, fazer-se": La suno iøis ruga je la vesperiøo. (O sol se tornou vermelho ao entardecer.)
Palavras Invariáveis
APUD (proximidade, contiguidade) > resti apud sia patro (ficar ao lado pai; lago apud Paris (lago nas vizinhanças de Paris);
DE (posse, origem, agente da passiva) > libro de Petro (livro de Pedro); Mi venas de Londono (venho de Londres); Domo luita de Marko (Casa alugada por Marcos);
EKSTER (fora, exceto) > ekster la domo (fora de casa); ekster tiaj okazoj (exceto em tais ocasiões);
EN (dentro, em) > en la poþo (no bolso); en la mateno (de manhã); en libereco (em liberdade);
SUB (sob, debaixo) > sub stelplena æielo( sob um céu estrelado); sub la piedo (sob os pés);
SUPER (acima de)> flugo super la nuboj (vôo acima das nuvens); majoro estas super kapitano (major está acima de capitão);
SUR (em cima de)> þtono sur la vojo (pedra sobre o caminho); æapelo sur la kapo (chapéu sobre a cabeça);
SEN (sem, exclusão)>sen mono (sem dinheiro);
Afixos -NJ- (diminutivo de carícia-feminino) >Maria:Marinjo(Mariazinha) patrino(mãe): panjo (mamãe); -æJ- (diminutivo de carícia-masculino) >Marko:Maræjo(Marquinho) patro(pai): paæjo (papai); -ID- (descendente, filhote)> Izraelido (filho de Israel); bovIDo (filhote de boi, bezerro); plantido (muda de planta); -ER- (elemento componente)> æeno(corrente):æenero(elo); fajro(fogo):fajrero(fagulha); -UL- (caracterização)> øibo(corcunda):øibulo(o corcunda); juna(jovem(adj.):junulo (o jovem); -AN- (adepto, membro, habitante): Brazilo:brazilano(brasileiro); respubliko(república):respublikano(republicano); -ESTR-(chefe principal)> skolto(escoteiro):skoltestro(chefe escoteiro); urbo(cidade):urbestro(prefeito; -IST- (profissão, ocupação)> dento(dente):dentisto(dentista); þteli(furtar):þtelisto(ladrão).
Resumo da Sétima Lição Nesta lição você aprendeu: > O comparativo (pli..ol; malpli..ol; tiel...,kiel); > O superlativo absoluto ( tre... ) > O superlativo relativo ( la plej ... el, la malplej .. el); ou ainda entre dois ( la pli.. el, la malpli ... el); > Os sufixos verbais -ad-(prolongação, ação habitual); -ig-(fazer, tornar); -iø-(fazer-se, tornar-se); > Palavras invariáveis: apud, de, ekster, en, sub, super, sur, sen > Afixos: -nj-, -æj-, -id-, -er-, -ul-, -an-, -estr-, -ist-. Antes de passar aos exercícios, diga de cabeça: a mais bonita das irmãs; tão bonita, quanto gentil (øentila); filhote de gato(kat'o); embelezar; embelezar-se;fazer discurso; fagulha; a jovem; cristão (Krist'o); capitão de navio(þip'o). Faça agora os exercício n°7.
Lição 8 - Particípios Ativos
O Particípio e o Gerúndio Em Português, como em Esperanto, como ainda em qualquer outro idioma, existem particípios e gerúndios. Eles são formas nominais dos verbos, isto é, são empregados como adjetivos, advérbios e substantivos. Exemplos de particípios e gerúndio em Português: Ele era amado (particípio: indica sempre, em Português um aspecto acabado, concluído) Ele estava amando (gerúndio: indica em português um aspecto inacabado ainda por concluir) O Esperanto tem essas idéias fundamentais muito mais bem definidas do que no Português, por isso teremos que aprender toda uma sequência nova de informações para podermos utilizar a riqueza do Esperanto.
Os Particípios em Esperanto Os Particípios em Esperanto têm uma idéia muito mais ampla, pois englogam não só o uso do gerúndio e do particípio em Português, como ainda acrescentam idéias de tempo presente, passado e futuro, bem como, as idéias de passividade e atividade à ação verbal. Na verdade as línguas modernas perderam essa riqueza do Latim e o Esperanto a resgatou, tornando-se hoje uma das línguas que mais precisamente transmite as idéias verbais com nuances de tempo e de atividade. Há resquícios de temporalidade nos gerúndios portugueses (particípios ativos em Esperanto): > Sol levante; Lua minguante; homem agonizante; pessoa crente; (Traduzem idéias presentes: que se levanta, que mingua, ...) > Ano seguinte; pessoas sobreviventes; menor delinquente; (Traduzem idéias pretéritas: que se seguiu, que se delinquiu,.); No entanto, p.ex."viajante", pode ser presente, passado ou futuro.
Os Tempos do Particípio Ativo Os sufixos do Particípio Ativo são -ANT- (presente) -INT- (passado) -ONT- (futuro) Exemplos: Leviøanta Suno (Sol que se levanta = levante) Homo agonianta ( Homem que agoniza = agonizante) Kredanta homo (Pessoa que acredita = crente) Sekvinta jaro (ano que se seguiu = seguinte) Homoj postvivintaj (pessoas que sobreviveram = sobreviventes) Vojaøanta persono (pessoa que está viajando); Vojaøinta persono (pessoa que viajou); Vojaøonta persono (pessoa que viajará);
Um Exemplo do Particípio Ativo no Presente Suponhamos que tivéssemos HOJE querendo descrever um consultório médico, o qual tinha uma pessoa saindo, outro esperando e um outro se consultando... aquele que já tinha se consultado = KONSULTINTA; aquele que iria se consultar = KONSULTONTA; aquele que estava se consultando = KONSULTANTO: > Hodiaý estAS tri personoj en la konsultejo de la doktoro: viro estAS konsultINTa, virino estAS konsultONTa kaj infano estAS konsultANTa. (Hoje há três pessoas no consultório: um homem que já se consultou, uma mulher que se consultará, e uma criança que está se consultando)
O Particípio no Passado e no Futuro Se você estivesse descrevendo a cena do consultório ONTEM... > Hieraý estIS tri personoj en la konsultejo de la doktoro: viro estIS konsultINTa, virino estIS konsultONTa kaj infano estIS konsultANTa. (Ontem havia três pessoas no consultório do doutor: um homem que já havia se consultado, uma mulher que estava por se consultar e uma criança que estava se consultando). Supondo-se que esta mesma cena se repita AMANHã, teremos: > Morgaý estOS tri personoj en la konsultejo de la doktoro: viro estOS konsultINTa, virino estOS konsultONTa kaj infano estOS konsultANTa. (Amanhã haverá três pessoas no consultório do doutor: um homem que já terá se consultado, uma mulher que estará por se consultar, e uma criança que estará se consultando).
As Formas Adjetivas, Adverbiais e Substantivas Feliæaj la homoj, vojaøantaj al Eýropo, kiuj scias Esperanton. (Felizes os homens, viajantes à Europa, que sabem Esperanto). Mi foriros en la venonta monato. (Partirei no próximo mês). Jen la birdo mortinta pro malvarmo. (Eis o pássaro morto devido ao frio). Edziøonte, li aæetis domon. (Estando para casar, ele comprou uma casa). Dancante, li falis. (Dançando, ele caiu). Venkinte æion, li fine alvenis. (Tendo vencido tudo, ele chegou finalmente). Há também substantivos: Esperanto (=aquele que tem esperança); venkinto (=o vencedor); edziøonto (=aquele que está para casar); dancanto (=o dançarino); kreinto (= criador)
Uma Poesia... Jaroj pasintaj - for de l' memor', Tagoj fluantaj - nin katenas, Tempojn venontajn - ni ne divenas Jen nia vivo, horo post hor'. Anos Passados - longe da memória, Dias correntes - nos aprisionam, Tempos vindouros - não adivinhamos Eis nossa vida, hora após hora. Apenas uma observação quanto ao l' = la. Em poesia ou prosa estilística, normalmente se permite a elisão acima, bem como a elisão do "-o" de substantivos.
Palavras Invariáveis ÆE (Coincidência de lugar ou tempo): sidi æe la tablo (estar sentado à mesa); tiri iun æe la haroj (puxar alguém pelos cabelos); æe la noktiøo (ao anoitecer) ØIS (até, limite de tempo ou espaço): øis tagmezo (até o meio dia); øis la placo (até a praça). INTER (entre): inter du amikoj (entre dois amigos); inter lupoj (entre lobos); JA (reafirmação): vi ja povas (você pode sim); li ja konfirmis (ele confirmou mesmo); JEN (eis, aqui está): jen via mono (aqui está o seu dinheiro); jen kio okazis (eis o que aconteceu); PRETER (por=ultrapassar): pasi preter iu sur la strato (passar por alguém na rua); mi ne iros preter la apoteko (não passarei pela farmácia) TRA (através, ao longo): tra la fenestro (pela janela); vagi tra la stratoj (vagar pelas ruas); TRANS (do outro lado): trans tiuj montoj (além daqueles montes);
Afixos -AÆ- (pejorativo): domo->domaæo (casa->casebre); æevalo->æevalaæo (cavalo->pangaré); -A¬- (resultado concreto): pentri ->pentra¼o (pintar->pintura); nova->nova¼o (novidade); manøi->manøa¼o (comer->comida); -EC- (qualidade): bela->beleco (beleza); bona->boneco (bondade); alta->alteco (altura); sklavo->sklaveco(escravo->escravidão) EKS- (ex-,anterior): eksedzo (ex-marido); eksoficiro(ex-oficial); MIS- (de modo errado):misfari(fazer errado);mislegi(ler errado); misagi (agir mal); miskompreni(entender errado); PRA- (afastamento no parentesco ou no tempo passado ou futuro): pranepo (bisneto); praavo (bisavô);prahistorio(pré-história); pratempo (tempo muito passado ou muito futuro); -EM- (tendência, hábito): dormi->dormema(dormir->dorminhoco); labori->laborema(trabalhar->trabalhador); -END- (obrigação): pagi->pagenda(pagar->que deve ser pago); fari->farenda(fazer->que deve ser feito);
Resumindo a Oitava Lição Nesta lição você aprendeu: >Os particípios ativos em Esperanto: -ANT- (presente); -INT- (passado); -ONT- (futuro); >Palavras Invariáveis: æe, øis, Inter, Ja, Jen, Preter, Tra, Trans >Sufixos e Prefixos: -aæ-, -a¼-,-ec-, ekz-, mis-, pra- -em-, -end- Traduza: Dancante; Venkinto; Edziøonta viro; æe la tablo; øis la placo; pagenda; mallaborema; praavo; pasi preter li; inter lupoj; tra la fenestro; trans la strato; mi ja povas; misfari; domaæo; alteco; eksedzo; dolæa¼o.
Lição 9 - Particípios Passivos
Os Particípios Passivos São os particípios passivos que transmitem a idéia de uma ação recebida, resultado de uma ação verbal: escrito, feito, amado,lavada, criado, construído, lido, etc... Estes particípios são aqueles que mostram que uma ação foi feita, por isso, sempre acompanham os verbos na voz passiva. Compare: A mãe lava a criança. (Voz ativa) A criança é lavada pela mãe. (Voz passiva) Em Esperanto, os particípios passivos são correspondentes aos particípios ativos no tocante a temporalidade: -AT- (presente): skribATa -> que é escrito; -IT- (passada) : skribITa -> que foi escrito; -OT- (futuro) : skribOTa -> a ser escrito;
Usos dos Particípios Passivos no Presente: EstAS ... -ATa: significa uma ação em curso no presente, habitual, contínua e reiterada: Mia domo ankoraý estas konstruata. (Minha casa ainda está sendo construída.) La ringoj estas normale farataj el oro. (Os anéis são normalmente feitos de ouro.) æiutage þi estas invitata al baloj ( Todos os dias ela é convidada para bailes.) EstAS ...-ITa: exprime ação que no momento presente (estAS)está completa ou acabada. Mia domo jam estas konstruita.(Minha casa já está construída.) EstAS ...-OTa: exprime que no momento presente a ação ainda está a realizar-se. Mia domo estas ankoraý konstruota. (Minha casa está ainda para ser construída.)
Usos no Passado... EstIS ...-ATa: exprime uma ação no passado que ainda estava em curso ou era contínua ou habitual; Mia domo estis ankoraý konstruata. Minha casa estava ainda sendo construída). Dum la tuta nokto estis aýdataj la tondroj. (Durante toda noite eram (foram) ouvidos os trovões). EstIS ...-ITa: exprime uma ação que no passado se achava completa. Tiam, mia domo estis jam konstruita. (Naquele tempo, minha casa já tinha sido construída) EstIS ...-OTa: exprime uma ação no passado que ainda estava por ocorrer: Tiam, mia domo estis ankoraý konstruota. (Naquele tempo, a minha casa estava ainda por ser construída.)
Usos no Futuro... EstOS ... -ATa: exprime uma ação futura que estará em curso, ou será continuada ou habitual. Mia domo estos tiam konstruata. (Minha casa estará naquela época sendo construída.) Tiu propono estos longe diskutata. (Essa proposta será discutida por muito tempo.) EstOS ... -ITa: exprime uma ação que no momento futuro estará completa: Morgaý li estos akceptita de la prezidanto (Amanhã ele terá sido recebido pelo presidente.) Baldaý nia domo estos jam konstruita. (Em breve nossa casa já terá sido construída.) EstOS ... -OTa: exprime uma ação futura ainda por ser concluída: En la venonta monato, mia domo estos ankoraý konstruota. (No mês que vem, minha casa ainda estará por ser construída.) Agente da Passiva Petro malfermis la pordon. (Voz ativa) (Pedro abriu a porta) mas na voz passiva temos: La pordo estis malfermita de Petro. (Voz Passiva) (A porta foi aberta pelo Pedro). Petro é o "agente da (voz) passiva". Em Esperanto, o agente da passiva é sempre precedido da preposição "DE". La libro estos legita DE mi. (O livro será lido por mim) Mi estis ¼us vekita DE mia patrino.(Acabei de ser acordado pela minha mãe.) La vazo estas vendata de la þtelisto. (O vaso está sendo vendido pelo ladrão.)
Outras Formas de Utilização do Particípio Passivo... > Vundite, Petro falis. (Tendo sido ferido, Pedro caiu.) > Oni transportis la vunditojn al la hospitalo. (Transportaram os feridos para o hospital.) > La skurøato kriadis pro doloro. (O homem que estava sendo açoitado gritava de dor) > Punote, la knabo malaperis.(Estando para ser punido, o menino fugiu.) Muito cuidado: verbos intransitivos não tem voz passiva, portanto jamais poderão ter particípio passivo, compare: morti(morrer) -> mortanto(moribundo) ou mortinto(morto); mortigi(assassinar)->mortiginto(assassino);mortigito(assassinado) veki (ser acordado) -> li estis vekita de la patrino (Ele foi acordado pela mãe); vekiøi (acordar) - Mi estis vekiøanta, kiam li alvenis. (Eu estava acordando, quando ele chegou.)
Parte de uma Poesia... Ni semas kaj semas, neniam laciøas, pri l' tempoj estontaj pensante. Cent semoj perdiøas, mil semoj perdiøas, ni semas kaj semas konstante. Se longa sekeco aý ventoj subitaj velkantajn foliojn deþiras, ni dankas la ventojn, kaj, repurigitaj, ni forton pli freþan akiras. Semeamos e semeamos, nunca nos cansamos, pensando nos tempos futuros. Cem sementes se perdem, mil sementes se perdem, semeamos e semeamos constantemente. Se longa seca ou ventos repentinos arrancam folhas que se murcham, agradecemos aos ventos e repurificados, adquirimos força mais fresca. (Zamenhof)
Palavras Invariáveis ANTAÝ (Diante, antes, há...): antaý la domo (diante da casa); revenu antaý la nokto (volte antes da noite); mia kato malaperis antaý tri tagoj (meu gato sumiu há três dias) ÆIRKAÝ (ao redor de, aproximadamente): la Tero rondiras cirkaý la Suno (a Terra roda ao redor do Sol); cirkaý mil personoj (cerca de mil pessoas). EL (de dentro, de algo): el la klubo(do clube); el oro (de ouro); FOR (para fora): iri for de la danøero (sair do perigo); for de la okuloj (longe dos olhos); KONTRAÝ (contra, em frente): lukti kontraý la sorto ( lutar contra a sorte); la poþto staras kontraý la urbdomo (o correio está defronte à prefeitura). KROM (com exceção, além): nenion diru krom la vero (não diga nada exceto a verdade); krom la mono, mi perdis amikon (além do dinheiro perdi um amigo). LAÝ (conforme): agi laý sia kapo (agir conforme sua cabeça); KUN (companhia): iri kun li (ir com ele); kun kolero (com raiva);
Afixos -EBL- (aptidão, possibilidade): lavi-lavebla (lavar-lavável); vidi-videbla(ver-visível); -EJ- (lugar, prédio, cômodo) : preøi-preøejo (rezar-igreja); bani-banejo(banhar-banheiro); pano-panejo(pão-padaria); -IL- (instrumento): kudri-kudrilo (costurar-agulha); flugi-flugilo(voar-asa); kuraci-kuracilo (curar-remédio); -IND- (digno de..): laýdi-laýdinda(louvar-louvável); preferi-preferinda(preferir-preferível); -ISM- (doutrina, sistema): Markso-Marksismo (Marx-marxismo); magneto-magnetismo(imã-magnetismo);angla-anglismo(anglicismo) -UJ- (recipiente, árvore, país): salo-salujo (sal-saleiro); pomo-pomujo (maçã-macieira); anglo-Anglujo(inglês-Inglaterra) Atenção: uma das evoluções do Esperanto tem sido no sentido substituir este sufixo para árvores e países por "-arbo" (pomarbo) e "-io" (Anglio). -UM- (afixo sem sentido definido): kolo-kolumo(pescoço-colarinho); sapo-sapumi (sabão-ensaboar);
Resumindo a Nona Lição Nesta lição você aprendeu: > O particípio passivo em Esperanto: -AT- (presente); -IT- (passado); -OT- (futuro); > As palavras invariáveis: antaý, æirkaý, el, for, kontraý, krom, laý, kun. > Os sufixos: -ebl-, -ej-, -il-, -ind-, -ism-, -uj-, -um-. Traduza para o português: La libro estos legita de mi; la vazo estos vendota; Hieraý li estis mortigita; antaý la domo; laý lia kapo; krom mia mono; æirkaý mil personoj; el oro; kun mia patrino; antaý tri tagoj; kolumo; pomarbo; trinkebla; Anglio; dormejo; flugilo. Faça agora o Exercício 9.
Lição 10 - Construção das Palavras e Frases em Esperanto
A Formação das Palavras em Esperanto As palavras em Esperanto podem ser formadas por adição de >terminação: san'o (saúde); san'a (saudável); >sufixos: bov'ar'o (gado); sklav'ec'o (escravidão); >prefixos: ek'iri (começar a andar); re'fari (refazer); >pela justaposição de palavras independentes: internacia (inter + naci'o + -a) = internacional banæambro ( ban'o + æambr'o ) = quarto de banho->banheiro legolibro (leg'o + libr'o) = livro de leitura skribotablo (skrib'i + tabl'o) = mesa de escrever->escrivaninha vivokondiæoj (viv'o + kondiæ'o)= condições de vida; fervojo (fer'o + voj'o) = estrada de ferro stacidomo (staci'o + dom'o) = casa da estação= estação
A Justaposição A justaposição é uma das maiores riquezas do Esperanto, pois permite com dois ou mais radicais se criarem palavras novas e que permitem desenvolver nuances de expressão que mal podemos perceber nos idiomas nacionais. É importante que se note que o radical principal é o último da sequência, note a diferença: sukerkano (cana de açúcar) e kansukero (açúcar de cana) fervojstacidomo = casa da estação da estrada de ferro Note que o último elemento é o que define o sentido da palavra. Na maioria das vezes, mantemos somente o radical da palavra que qualifica a palavra principal; mas em outros casos deve-se colocá-lo simplesmente por um problema de eufonia: "dentodoloro" (dor de dente) seria difícil de ser pronunciado como "dentdoloro", mas que também não estaria errado.
Prefixos Acidentais e Afixos como Radicais Muitas vezes as palavras invariáveis e os numerais formam também palavras por justaposição: antaý'brako(antebraço); æe'esti (estar presente); de'veni (provir); ekster'lando (estrangeiro); el'preni (tirar); kontraýdirekto(contramão); ne'utila(inútil); post'vivi(sobreviver); preter'pasi (ultrapassar); sen'hara (calvo); super'abunda (superabundante); tra'nokti (passar a noite); trans'mara (ultramarino). Algumas vezes utilizamos os próprios afixos como palavras independentes: a¼'o (coisa); an'o (membro, sócio); ar'o (grupo, conjunto); dis'a (disperso); ebl'e (possívelmente); ec'o (qualidade); ej'o (lugar); ek'i (começar); em'o (disposição); et'a (pequeno); il'o (ferramenta); in'a (feminino); mal'o (contrário); mis'a (errônea); pra'a (primitivo); ul'o (sujeito)
Palavras Internacionais Existem muitas palavras que são já por si só internacionais, pois já estão nos diversos idiomas com formas bem semelhantes: teatro; geografio; telegrafo; lokomotivo; redakcio; temperaturo; centro; publiko; botaniko; vagono; komedio; diplomato; doktoro; advokato; atomo; bombo; sputiniko; satelito; etc... Veja que elas também estão dentro do Esperanto, mas com a grafia e fonética da língua internacional. Portanto, a técnica e a ciência, bem como o mundo moderno poderão gerar quantas palavras quiser, pois elas já terão suas correspondentes em Esperanto automaticamente, mas só que com as vestimentas dele. Conclusão: O Esperanto sempre acompanhará o desenvolvimento da humanidade!
Acusativo de Direção Já vimos que, na construção da oração em Esperanto, precisamos utilizar a terminação "-n" (acusativo) para marcar o receptor da ação, o objeto direto. La kato kaptis la musoN (O gato pegou o rato); O acusativo também é utilizado para mostrar a direção de um movimento, aliás é a única vez que se utiliza o acusativo depois de uma preposição: La muso estas en la æambro. (O rato está no quarto) La kato eniras en la æambroN. (O gato entra para dentro do quarto). não se usa: "al" en la æambro... mas, "en la æambroN".
As Orações Integrantes Quando em uma oração, o sujeito ou o objeto é também uma oração, dizemos que a oração é integrante, isto é, são orações subordinadas substantivas, dos seguintes tipos: Pedro disse <que ele era professor>. Petro diris, KE li estas instruisto. Antes de ontem ela prometeu <que viria amanhã>. Antaýhieraý þi promesis, KE þi venos morgaý. Deve-se notar alguns detalhes: - O "KE" só serve para conjunção integrante. Um erro comum entre os brasileiros que falam Esperanto é utilizar o "ke" como pronome relativo: Maria, kiu estas lernantino, parolas la anglan. Ao invés de se usar o <kiu>, utilizam erroneamente o <ke>. - O tempo verbal da oração subordinada está da mesma forma como ele foi expressado na época indicada pela oração principal: ..ke li estAS instruisto (no presente, pois ele disse assim!).
Frases que expressam dúvidas e condições A partícula ÆU é uma conjunção que se usa para se introduzir uma dúvida: Æu li venos ? Jes, li venos.(Ele virá? Sim, ele virá) mas, ela também serve para construir uma frase dubidativa, tal como: Mi ne scias, æu li venos.(Não sei se ele virá) compare com: Mi parolus kun li, se li venus.(Falaria com ele se ele viesse) Na frase com "æu" há uma dúvida (oração integrante) e na segunda há uma condição (oração sub. adverbial). Se via patro diris tion, øi devas ja esti vera. (Se seu pai disse isso, deve ser mesmo verdade). Æu pro timo, æu pro fiereco, li nenion respondis. (Seja por medo, seja por orgulho, ele nada respondeu)
Algumas conjunções AÝ (ou, senão): Mi devas savi min, aý mi estos arestita. (Devo-me por a salvo, ou serei preso.) DO (pois, portanto, então, logo): Mi pensas, DO mi ekzistas. (Penso, logo existo.) KAJ (e): En la tago mi vidas la helan sunon, KAJ en la nokto la palan lunon. (De dia vejo o sol claro, e à noite a lua pálida). KVANKAM (embora): Mi komprenis nenion, KVANKAM li multe paroladis (Não compreendi nada, embora ele houvesse falado muito) NEK (nem): Mi ne renkontis lin, NEK lian fraton. (Não encontrei a ele, nem ao irmão). OL (do que): Li preferis morti, OL perfidi siajn amikojn. (Ele preferiu morrer do que trair seus amigos.) SED (mas, porém): La pomo ne estas tie, SED ie ajn. (A maçã não está lá, mas em qualquer outro lugar.) TAMEN (todavia, entretanto): Li vivas malriæe, tamen feliæe. (Ele vive pobremente, todavia com felicidade.)
Alguns outros tipos de conjunções APENAÝ (mal, por pouco) adv.: Li APENAÝ vidis kaj tuj aæetis(Ele mal viu e comprou) conj.: APENAÛ mi eliris, ekpluvetis. (Logo que saí, começou a choviscar.) DUM (durante, enquanto) - adv.: Oni dormas DUM la nokto (Dormimos à noite) ; - conj.: Vi kantas, DUM mi dormas. (Você canta, enquanto estou dormindo). KVAZAÝ (como se, como que) - adv.: La lago estis KVAZAÝ spegulo. (O lago era como que um espelho). Em situações de comparação verdadeira, usa-se KIEL, compare: Li parolis, KIEL prezidanto <-> Li parolis, KVAZAÝ besto. (Ele falou, como presidente <-> Ele falou, como animal.) conj.: Vi parolis en tia maniero, KVAZAÝ mi estis kulpa. (Você falou de tal forma, como se eu fosse culpado.) Algumas combinações de palavras funcionam também como conjunções: ANTAÝ OL (antes que); ÆIAM KIAM (sempre quando); DE KIAM (desde quando); KIEL ANKAÝ (como também); KONDIÆE KE (com a condição que); POR KE (para que); POST KIAM (depois que)
Resumindo a Décima Lição Nesta lição você aprendeu: >A formação de palavras em Esperanto: Derivação. Justaposição. >Palavras Internacionais. >Acusativo de Direção. (La kato eniris en la æambroN). >Orações Integrantes.(..., ke...). >Dúvidas (æu...) e condições (se...). >As conjunções: aý, do, kaj, kvankam, nek, ol, sed, apenaý, dum, kvazaý, por ke, kondiæe ke, kiel ankaý... Traduza: legolibro; vivokondiæoj; tranokti; ejo; praa; ulo; Antônio disse que ele era professor; Não sei se ele virá; Se ele vier, eu falarei com ele; Ela preferiu morrer do que trair os amigos; ele vive pobremente, todavia com felicidade; Ele fala como um papagaio (papago). Agora faça o exercício 10.
Lição 11 - As 16 Regras Fundamentais do Esperanto
A Gramática do Esperanto O Esperanto como qualquer outro idioma possui uma gramática. Esta gramática, como já puderam ver até o presente estágio do curso, é extremamente regular e sem exceções. Por isso, o Idioma Internacional é muito simples de ser aprendido. Vejamos os 16 itens gramaticais, na ordem em que Zamenhof os preparou quando lançou seu primeiro livro de Esperanto:
1a.Regra - Não há ARTIGO indefinido em Esperanto; só existe artigo definido (LA), igual para todos os sexos, casos e números.
2a.Regra - Os SUBSTANTIVOS têm a desinência -O. Para formação do plural, acrescenta-se a desinência -J. Só há dois casos: nominativo e acusativo; forma-se o segundo pelo acréscimo da desinência -N ao nominativo. Os outros casos são expressos por meio da preposição: o genitivo, por DE; o dativo, por AL (a,para); o ablativo, por PER (por meio de) ou preposições diversas, conforme o sentido.
3a.Regra - O ADJETIVO termina em -a. Casos e números como no substantivo. O comparativo é formado com a palavra PLI (mais), o superlativo relativo com PLEJ (o mais); com o comparativo usa-se a preposição OL (do que).
4a.Regra - Os NUMERAIS básicos são: UNU, DU, TRI, KVAR, KVIN, SES, SEP, OK, NAý, DEK, CENT, MIL. Formam-se as dezenas e as centenas pela simples junção dos numerais. Para assinalar os numerais ordinais, acrescenta-se a desinência do adjetivo; para os multiplicativos, o sufixo -OBL-; para os fracionários -ON-; para os coletivos -OP-; para os distributivos - a palavra PO. Além disso, pode-se usar os numerais como substantivos e advérbios.
5a.Regra - PRONOMES pessoais: MI (eu), CI (tu), LI (ele), ÞI(ela), ØI (ele ou ela para objeto ou animal), SI (si - reflexivo), NI (nós), VI (vós, você, vocês, o senhor, a senhora), ILI (eles, elas), ONI ("se, a gente"; índice de indeterminação do sujeito); formam-se os pronomes possessivos pelo acréscimo da desinência do adjetivo. A declinação é como a dos substantivos.
6a.Regra - Não se modifica o VERBO para indicar pessoas e números. Formas do verbo: o presente recebe a desinência -AS; o pretérito -IS; o futuro -OS; o condicional (futuro do pretérito) -US; o imperativo -U; o infinitivo -I. Particípios (com setindo de adjetivo ou advérbio): ativo presente -ANT-; ativo pretérito -INT-; ativo futuro -ONT-; passivo presente -AT-; passivo pretérito -IT-; passivo futuro -OT-. Obtêm-se todas as formas da voz passiva por meio da forma correspondente do verbo ESTI (ser) e o particípio passivo do verbo necessário; a preposição da voz passiva é DE.
7a.Regra - Os ADVÉRBIOS derivados terminam em -E; graus de comparação como nos adjetivos.
8a.Regra - Todas as PREPOSIÇõES regem, por si mesmas,o nominativo.
9a.Regra - Lê-se cada palavra conforme está escrita.
10a.Regra - O acento tônico está sempre na penúltima sílaba.
11a.Regra - Formam-se compostos pela simples junção das palavras (a palavra principal fica no fim); as desinências gramaticais são consideradas também como palavras independentes.
12a.Regra - Junto de outra palavra negativa omite-se o vocábulo NE (não). OBS: Muito cuidado para não fazer a negação dupla em Esperanto:"Eu NãO tenho NADA" -> " Mi havas NENION"
13a.Regra - Para mostrar DIREÇãO (alvo de movimento), as palavras recebem a desinência do acusativo.
14a.Regra - Cada preposição tem sentido determinado e constante; mas se devemos usar alguma preposição e o sentido não nos indica qual delas devemos empregar, então usamos a reposição JE, que não tem sentido próprio. Em lugar da preposição JE pode-se usar também o acusativo sem preposição.
15a.Regra - Os chamados ESTRANGEIRISMOS, isto é, os vocábulos que a maioria das línguas tomou de uma só fonte, são usados no Esperanto, sem alteração, recebendo apenas a ortografia desta língua; mas com diversas palavras derivadas de uma só raiz é melhor usar apenas o vocábulo fundamental e formar os outros a partir do último, conforme as regras do Esperanto.
16a.Regra- A vogal final do substantivo e artigo podem ser elididas e substituída por apóstrofe.
Palavras Invariáveis ALMENAÝ (ao menos, pelo menos) > almenaý vidu (pelo menos veja); ANKORAÝ (ainda) > li ANKORAÝ spiras (ele ainda respira); ANSTATAÝ (em vez de, no lugar de) > uzi citronon ANSTATAÝ vinagro (usar limão em vez de vinagre); BALDAÝ (breve) > li BALDAÝ scios (ele breve saberá); øis BALDAÝ (até breve); JU...DES (quanto...tanto) > JU pli mi pensas, DES malpli mi volas (Quanto mais eu penso, tanto menos eu quero) Eæ (até mesmo) > Eæ sur la suno troviøas makuloj. (Até mesmo no sol existem manchas). ¬US (nesse instante) > Li ¬US eliris (Ele acabou de sair). MALGRAÝ ( a despeito) > li faris tion MALGRAÝ malpermeso. (Ele fez isso apesar da proibição). NUN (agora) > Li NUN dormas ( Ele está dormindo agora). Nun estas la deka. ( Agora são dez horas). NUR (somente) > MI havas NUR du filojn (Só tenho dois filhos). PER (com ->instrumento) > fari PER la manoj (fazer com as mãos); skribi PER kreto (escrever com giz);
CUIDADO: não confundir PER (instrumento) com KUN (companhia). Mi promenas KUN mia patrino PER la aýtomobilo (Passeio com minha mãe com o automóvel); PLU (por mais tempo) > Ne parolu PLU! (Não fale mais!) POR (fim, destino, favor, preço, troca, duração) > invito POR danci (convite para dançar); vesto POR infano (roupa para criança); perdo POR li (perda para ele); voædoni POR iu (votar por alguém); preni katon POR leporo (tomar gato por lebre); resti POR sep tagoj (ficar por sete dias); POST (depois)> POST la festo (depois da festa); PRI (sobre -> assunto) > PRI kio vi parolas? (Sobre que você está falando?); . Deklaro pri rajtoj (Declaração sobre direitos) PRO (por -> causa, motivo)> agi PRO venøemo (agir por vingança). TUJ (imediatamente)> Mi TUJ iros (Irei imediatamente).
Algumas considerações sobre os tempos verbais O uso do Esperanto vai lhe mostrar naturalmente o jeito de se empregar os tempos e modos verbais... A rigor o Esperanto não possui modos verbais (indicativo, imperativo e subjuntivo). Na verdade, só existem os tempos e eles podem ser usados nos diferentes modos, pois a frase é que esclarece o modo verbal. A terminação -U serve para formar não só o imperativo, mas também o presente e o pretérito do subjuntivo do português, pois ela indica um FIM A ATINGIR: Vivu la vivon! (Que) Viva a vida! Mi ordonis, ke li venU.(Ordenei que ele viesse.) A terminação -OS também serve para traduzir o futuro do subjuntivo pois a idéia ligada a ela é só de FUTURO e não do modo: Mi venos, kiam vi finOS (Virei, quando você terminar!). Da mesma forma temos que raciocinar com as dessinências: -AS(presente), -IS(passado), -US(condição ou hipótese).
Predicativo do Objeto e Aposto Aprendemos que quando se usar um predicativo não se pode usar o acusativo, pois o verbo de ligação (ser, estar, parecer, permanecer, etc) são simples qualificadores do sujeito. Lembre-se: La knabo estas lernanto (O menino é aluno) Mas há situações em que qualificamos o objeto, por exemplo: Mi ne trovas tiun blankaN vinoN bona. Não acho este vinho branco bom. Analisando-se esta frase, vemos que "branco" é apenas um adjetivo de vinho, mas "bom" é um predicativo do objeto. Note que o predicativo do objeto, como o predicativo do sujeito não tem acusativo. O APOSTO (substantivo que qualifica substantivo sem preposição) também não leva o acusativo: Maria amas sian filon Petro. (Maria ama seu filho Pedro.) "Petro" é aposto de "filo".
Resumindo a Décima Primeira Lição
Nesta lição, vimos um resumo gramatical através das 16 regras fundamentais do Esperanto, mas também aprendemos algumas situações novas tais como: >As palavras invariáveis: almenaý, ankoraý, anstataý, baldaý,ju..des, eæ, ¼us, malgraý,nun, nur, per, plu por, post, pri, pro, tuj. >Os tempos e os modos verbais em Esperanto; >O predicativo do objeto e o aposto; Traduza: somente; agora; com (=por meio de); com (=companhia); breve; ainda; em vez de; apesar; não tenho mais tempo; quanto mais quero, tanto menos tenho; pelo menos; depois; a respeito de; por causa; tio ... okazis (acabou de acontecer); tio estas .... li (Isso é para ele). Faça os exercícios da lição 11.
Lição 12 - A Literatura do Esperanto
A Literatura do Esperanto Havia um preconceito muito grande contra o Esperanto no início do século... Diziam que o Esperanto se tornaria talvez um código para o comércio ou para a ciência, mas que não se prestaria para ser uma língua cultural, incapaz de exprimir os matizes do pensamento e os sentimento poéticos. Realmente, uma coisa do passado, hoje se existe uma língua onde o dom poético floresceu e permanece rico é o Esperanto. Isto pode ser considerado um fenômemo, pois é comum se ver pessoas recém-chegadas ao Esperanto e já fazendo poesia e canções. Será que os esperantistas são mais sensíveis ou será que a língua é mais poética? Uma pergunta de difícil resposta! Mas há nisso talvez a própria mão do autor da língua, que apesar de ter dado ao Esperanto a sua forma gramatical, também lhe deu o sopro da vida com suas poesias e seus textos com um estilo sublime e de alta sensibilidade.
Ho, Mia Kor' (Zamenhof) Ho, mia kor', ne batu maltrankvile, el mia brusto nun ne saltu for! Jam teni min ne povas mi facile, ho, mia kor'! O' meu coração, não batas inquieto, não saltes agora fora do meu peito! Já não posso facilmente conter-me, ó meu coração! Ho, mia kor'! Post longa laborado æu mi ne venkos en decida hor'?! Sufiæe! Trankviliøu de l' batado, Ho, mia kor'! O' meu coração! Após longo trabalho será que não vencerei na hora decisiva!? Basta! Acalma-te de bater, ó meu coração!
Zamenhof e os Primeiros Tempos O poema "Ho, Mia Kor'" foi feito por Zamenhof em um momento crucial para a vida do Esperanto, pois em 1887, a Polônia vivia sob o regime pesado do czarismo e qualquer obra para ser publicada dependia da censura do regime. O Esperanto era, como ainda o é, uma agressão aos regimes totalitários e despóticos. Exatamente quando o seu primeiro manual estava para ser lançado, ele, com receio que não fosse permitido, fez este poema. Isto caracteriza o seu envolvimento sentimental com o idioma. Muitos anos da sua vida (no mínimo desde os seus 15 anos e ele já estava com 28 anos) haviam se passado em que somente ele tivera contato com sua criação. Um homem que fez jus a sua obra, pois uma vez lançado o Esperanto, ele jamais interferiu na sua divulgação e evolução. A partir de então ele se denominou "iniciador da língua" e nunca o seu criador.Ele era consciente que o Esperanto era para a humanidade, não para ele e sua glória pessoal.
La Espero (Zamenhof) En la mondon venis nova sento, Tra la mondo iras forta voko; Per flugiloj de facila vento Nun de loko flugu øi al loko Ne al glavo sangon soifanta øi la homan tiras familion: Al la mondo eterne militanta øi promesas sanktan harmonion. Sub la sankta signo de l'espero Kolektiøas pacaj batalantoj, Kaj rapide kreskas la afero Per laboro de la esperantoj. Forte staras muroj de miljaroj Inter la popoloj dividitaj; Sed dissaltos la obstinaj baroj Per la sankta amo disbatitaj. Sur neýtrala lingva fundamento Konprenante unu la alian, La popoloj faros en konsento Unu grandan rondon familian. Nia diligenta kolegaro En laboro paca ne laciøos, Øis la bela sonøo de l' homaro Por eterna ben' efektiviøos.
A Esperança Ao mundo chegou um sentimento novo, através do mundo passa um forte apelo; nas asas de vento propício voe ele agora de lugar em lugar. Não à espada sedenta de sangue, ele arrasta a família humana: ao mundo eternamente em guerra, promete ele santa harmonia. Sob o sagrado sinal da Esperança se reunem pacíficos batalhadores e rapidamente cresce a causa mediante o trabalho dos que têm esperança. Fortemente se erguem muros de milênios entre os povos divididos; mas saltarão para todos os lados as obstinadas barreiras, arrasadas pelo santo amor. Sobre fundamento linguístico neutro, compreendendo-se uns aos outros, os povos farão em acordo, um grande círculo familiar. O nosso diligente grupo de colegas não se cansará no trabalho pacífico, até que o belo sonho da humanidade se realize para eterna benção. É interessante que se note dentro deste poema que é também o hino do movimento esperantista, o estilo que ele deu a língua: que fosse mais do que um idioma, que fosse um símbolo de esperança.
Canção do Exílio (Gonçalves Dias)
Kanto de l' Ekzilo (trad. F.V.Lorenz) Mia lando havas palmojn, kie kantas sabia' Birdoj tie æi kantantaj, tiel ne belsonas ja. Kaj ni havas pli da steloj, Sur herbejoj pli da floroj, En arbaro pli da vivo, pli da amo en la koroj. Tie nokte solrevante Pli da øoj' mi trovas ja; Mia lando havas palmojn, kie kantas sabia'. Mia lando æarmojn havas, Kiujn ne trovas æi; Tie nokte solrevante Pli da øoj' mi trovas ja; Mia lando havas palmojn, Kie kantas sabia'! Di' ne volu, ke mi mortu, Sen reveni tien, ha, Sen ekøui la bela¼ojn, Kiuj æi ne estas ja; Sen revidi la palmarbojn, Kie kantas sabia'.
A Literatura Esperantista no Brasil O poema anterior publicado na primeira revista brasileira em Esperanto (Brazila Esperantisto) de abril de 1907, já mostra a dedicação de muitos dos brasileiros esperantistas em quererem levar nossa literatura e a nossa cultura para o movimento esperantista. Ainda hoje isto é um fato. Temos até mesmo uma editora nacional (FONTO - CP.49 - 89800 Chapecó, SC) que se dedica à produção exclusiva de obras em Esperanto para literatura mundial. Teríamos que preocupar tanto aqui no Brasil com uma língua internacional? Um país continental, onde não temos problemas de comunicação, mas que temos pelo Esperanto um profundo amor, pelo que ele representa para a humanidade. Isto talvez pela índole pacífica do nosso povo que sempre só lutou para se defender, nunca para dominar. Aliás, durante as grandes guerras, quando os esperantistas eram mortos por falar Esperanto e bibliotecas esperantistas eram queimadas na Europa, nós representávamos a manutenção deste grande ideal.
La Oficialiøo de la Internacia Lingvo (Sylla Chaves) Estas tre grava la lingva problemo en la mondo. Estas tri mil lingvoj kaj tre malmulte da internacia interkompreno. Se la naciaj registaroj iam decidos oficiale uzi Esperanton en æiuj rilatoj, tiam tiuj rilatoj fariøos malpli kostaj, kaj la interkompreno fariøos pli bona. Kial Esperanto ne estas oficiala lingvo en æiuj internaciaj rilatoj de la mondo? æar la homaro estas malpli racia ol øi devus esti. Nur tial. Kie oni parolas Esperanton en la mondo? Kiel nacia lingvo, en neniu lando. Tamen, ie ajn en la mondo estas homoj, kiuj deziras havi pli bonajn internaciajn rilatojn. Kaj preskaý æie troviøas kelkaj esperantistoj, laborantaj sole aý kune. Se Esperanto iam oficialiøos, tiam multaj nunaj malfacila¼oj rapide malaperos. Por kelkaj personoj estas nekomprenebla la malrapido en la oficialigo de Esperanto. Tamen, æio, kio estas bona kaj grava por la homaro, bezonas jarcentojn por sia oficialiøo, øeneraliøo aý realiøo. Bona ekzemplo estas la metra sistemo, kiu estis oficialigita en pluraj landoj nur post ducent jaroj. Aliaj ekzemploj estas nia idealo pri paco kaj frateco, kiuj ankoraý atendas sian realiøon. Esperanto estas io bona kaj grava. Tial oni bezonas atendi øian oficialigon. Tamem, eæ se la registaroj tion dezirus, ili ne povus oficialigi Esperanton en unu sola tago. Oni ne povas decidi tuj instrui Esperanton en æiuj elementaj lernejoj, æar mankas instruistoj por tio. Unue devas esti preparitaj bonaj elementaj instruistoj, kaj tiu preparado estas tasko de supera lernejoj. Kaj antaýe oni bezonas rapide prepari instruistojn por instrui en superaj lernejoj. Kaj tiuj instruistoj bezonas ne nur koni la lingvon, sed ankaý esti lernintaj en superaj lernejoj. Nur post la preparo de pluraj tiaj instruistoj oni povos zorgi pri la amasa instruado en elementaj kaj mezaj lernejoj, kaj pri la posta oficialigo de Esperanto.
Uma Palavra Final...
Você chegou até o final de seu curso de Esperanto pelo computador. Continuar a praticar o idioma internacional lhe trará muito prazer cultural e, certamente, lhe modificará muitos pontos de vista em relação ao contexto do relacionamento internacional. Uma das coisas que mais impressiona, quando começamos a utilizar o Esperanto, é que o mundo repentinamente perde as fronteiras e os seres humanos se tornam iguais uns aos outros, apesar das raças, credos, convicções e nacionalidades.Continue fazendo seus exercícios e seu treinamento de vocabulário. Mas não pare por aí, procure conhecer o movimento esperantista e a suas atividades. Samideane via, Adonis Saliba (adonis@esperanto.nu)
Exercício 1 – Pronúncia do Esperanto
Pronuncie em voz alta:
helpi hêl-pi
framlo fráu-lo
min mi-nn
e%o e-rro
sinjoro si-niô-ro
kanti ka-nn-ti
pajlo pái-lo
caro tsá-ro
arma tchár-ma
5urnalo jur-na-lo
]erci chêr-tsi
kisi kí-ssi
loko lo-ko
pensi pe-nn-si
krei krê-i
rivero ri-ve-ro
mani ma-nn-dji
patroj pá-troi
sesa se-ssa
monto mo-nn-to
balai ba-lá-i
]ipo chí-po
o-jo djô-io
balaj bá-lai
cia tsí-a
ia tchí-a
regi re-gui
rei rê-dji
iu í-u
ju iú
prujno prúi-no
maljuna maliú-na
seshora sess-hô-ra
heroino heroí-no
pesilo pessí-lo
pezilo pezí-lo
antam á-nn-tau
vesto ve-ss-to
ve]to vê-ch-to
praulo pra-ú-lo
framlo fráu-lo
morgam môr-gau
nenio není-o
adiam a-dí-au
rezervi rezêr-vi
krajono craiô-no
feino fe-í-no
iel tchí-el
]anceli chantsê-li
malplej mál-plei
dudek dú-dek
tiuj tí-ui
kuiri kuí-ri
alia alí-a
malhela mal-hê-la
senhalta senn-hál-ta
leciono le-tsi-ô-no
evalo tche-vá-lo
beto bê-to
geologo ge-o-lô-go
geologio gue-o-lo-guí-o
entila djenn-tí-la
mallonga mal-longa
dissemi dis-sê-mi
pachoro pats-hô-ro
uu djú-u
lasthore last-hô-re
elefanto elefá-nn-to
dommastro Dom-más-tro
kara cá-ra
fiksa fixa
ke que
damrigi dau-ri-gui
diman o di-mâ-nn-tcho
sinjoro si-ni-ô-ro
ajn ái-nn
ago á-go
ao á-djo
asa5o thca-ssáj-o
pe jo pê-tchio
manjo má-nio
eksceso ekss-tsê-sso
farmacia farma-tsí-a
fluida fluí-da
foiro fo-í-ro
geologio geologí-o
infano i-nn-fá-no
buljono bu-liô-no
Pronuncie em voz alta:
Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj Sim-pla, fle-ksê-bla, bel-sô-na, vê-re in-Ter-na-tsía en sí-ai
elementoj, la lingvo Esperanto prezentas al la mondo e-le-mên-toi, la lín-gvo Es-pe-rán-to pre-zên-tas al la môn-do
civilizita la sole veran solvon de la problemo de tsi-vi-li-zí-ta la sô-le vê-ran sôl-von de la pro-blê-mo de
lingvo neýtrala, æar tre facila por homoj nemulte lín-gvo neu-trá-la, tchár trê fa-tsí-la por hô-moj nêmúl-te
instruitaj, øi estas komprenata sen peno de la ins-tru-í-tai, dji êss-tas kom-pre-ná-ta sên pê-no de la
personoj bone edukitaj. per-sô-noi bô-ne e-du-ki-tai.
Diga o nome das letras em Esperanto:
A
B
C
Æ
D
E
F
G
Ø
H
¦
I
J
¬
a
bô
tsô
tchô
dô
e
fô
gô
djô
rrô
rrrô
i
iô
jô
K
L
M
N
O
P
R
S
Þ
T
U
Ý
V
Z
kô
lô
mô
nô
ô
pô
rô
sô
chô
tô
u
uô
vô
zôObservação final: Atenção: o "o" é sempre fechado em Esperanto (ô) e o "e" também é sempre fechado (ê) Cuidado também para não pronunciar o estas letras no final das palavras como "u" e "i". Este é um dos erros mais comuns dos brasileiros.
Exercícios 2
Tente traduzir para o português.
Æu Esperanto estas facila? Jes, øi estas tre facila O Esperanto é fácil? Sim, ele é muito fácil.
Kio estas Esperanto? Esperanto estas lingvo. O que é o Esperanto? Esperanto é uma língua.
La knabo skribas. Æu vi ne skribas? O menino escreve. Você não escreve?
Onde estão os substantivos, adjetivos, advérbios e verbos?
Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj elementoj, (adj) (adj) (adj) (adv) (adj) (adj) (sub.)
la lingvo Esperanto prezentas al la mondo civilizita (sub.) (sub.) (verbo) (sub.) (adj.)
la sole veran solvon de la problemo de lingvo neýtrala (adv) (adj) (sub) (sub) (sub) (adj)
æar tre facila por homoj nemulte instruitaj, øi estas (adv) (adj) (sub) (adv) (adj) (verbo)
komprenata sen peno de la personoj bone edukitaj. (adj) (sub) (sub) (adv) (adj)
Tente traduzir...
Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj Simples, flexível, sonora, verdadeiramente internacional em seus
elementoj, la lingvo Esperanto prezentas al la mondo civilizita elementos, a língua Esperanto apresenta ao mundo civilizado
la sole veran solvon de la problemo de lingvo neýtrala, a única verdadeira solução do problema de língua neutra,
æar tre facila por homoj nemulte instruitaj, porque muito fácil para os homens não muito instruidos,
øi estas komprenata sen peno de la personoj bone edukitaj. ela é compreendida sem dificuldade pelas pessoas bem educadas.
Kio estas tio? Tio estas tablo. O que é isso? Isso é uma mesa.
Kiu estas vi? Mi estas Antono. Mi estas lernanto de Esperanto. Quem é você? Sou o Antônio. Sou aluno de Esperanto.
Kaj vi? kiu vi estas? Mi estas Filipo. Mi estas instruisto. E você? Quem você é? Eu sou Felipe. Sou professor.
Primeiro Diálogo:
Antono estas nova lernanto de Esperanto. Antonio é um novo aluno de Esperanto.
Filipo estas instruisto de Esperanto. Ili parolas. Felipe é professor de Esperanto. Eles falam:
A> Bonan Tagon! Kiel vi fartas? Bom dia! Como vai você?
F> Bone! Dankon! Kaj vi? Bem obrigado! e você?
A> Mi nomiøas Antono. Kaj kiel vi nomiøas? Eu me chamo Antônio. E como você se chama?
F> Mi nomiøas Filipo. Mi estas instruisto. Plezuron! Eu me chamo Felipe. Sou professor. Prazer!
A> Bone...Nun mi devas foriri...Øis revido! Bem... Agora preciso ir embora...Até a vista!
Traduza...
Mi legas; vi skribas. La patro volas skribi. Eu leio; você escreve. O pai quer escrever.
La muroj estas altaj. Maria kantis bele. Marta, ne kuru! Os muros são altos. Maria cantou belamente. Marta, não corra!
Esperanto estas lingvo tre facila kaj regula. Esperanto é uma língua muito fácil e regular.
Kie ni povus paroli? Estu ni bonaj amikoj. Æu ni iru? Onde poderíamos falar? Sejamos bons amigos. Vamos?
Mi vendis kaj vi aæetis; nun vi pagu! Certe mi pagos. Eu vendi e você comprou; agora pague! Com certeza, pagarei.
La infano falis kaj ploris. A criança caiu e chorou.
Æu vi parolas en Esperanto? Ne, ankoraý mi lernas. Você fala em Esperanto? Não, ainda estou aprendendo.
Kiu vendis? Kiu aæetis? Æu vi pagos? Quem vendeu? Quem comprou? Você vai pagar?
Kio brilas sur la æielo? La suno forte brilas. O que brilha no céu? O sol brilha fortemente.
Varmaj tagoj estas agrablaj. Dias quentes são agradáveis.
Æu pluvos morgaý? Dio ne volu, ke morgaý pluvu. Choverá amanhã? Deus não queira que amanhã chova.
Kie ni estus feliæaj? Æu vi bone dormis? Onde seríamos felizes? Você dormiu bem?
O Esperanto é fácil? Sim, ele é muito fácil. Æu Esperanto estas facila? Jes, øi estas tre facila
O que é o Esperanto? Esperanto é uma língua. Kio estas Esperanto? Esperanto estas lingvo.
O menino escreve. Você não escreve? La knabo skribas. Æu vi ne skribas?
O que é isso? Isso é uma mesa. Kio estas tio? Tio estas tablo.
Quem é você? Sou o Antônio. Sou aluno de Esperanto. Kiu estas vi? Mi estas Antono. Mi estas lernanto de Esperanto.
E você? Quem você é? Eu sou Felipe. Sou professor. Kaj vi? kiu vi estas? Mi estas Filipo. Mi estas instruisto.
Primeiro Diálogo:
Antonio é um novo aluno de Esperanto. Antono estas nova lernanto de Esperanto.
Felipe é professor de Esperanto. Eles falam: Filipo estas instruisto de Esperanto. Ili parolas.
A> Bom dia! Como vai você? Bonan Tagon! Kiel vi fartas?
F> Bem obrigado! e você? Bone! Dankon! Kaj vi?
A> Eu me chamo Antônio. E como você se chama? Mi nomiøas Antono. Kaj kiel vi nomiøas?
F> Eu me chamo Felipe. Sou professor. Prazer! Mi nomiøas Filipo. Mi estas instruisto. Plezuron!
A> Bem... Agora preciso ir embora...Até a vista! Bone...Nun mi devas foriri...Øis revido!
Traduza...
Eu leio; você escreve. O pai quer escrever. Mi legas; vi skribas. La patro volas skribi.
Os muros são altos. Maria cantou belamente. Marta, não corra! La muroj estas altaj. Maria kantis bele. Marta, ne kuru!
Esperanto é uma língua muito fácil e regular. Esperanto estas lingvo tre facila kaj regula.
Onde poderíamos falar? Sejamos bons amigos. Vamos! Kie ni povus paroli? Estu ni bonaj amikoj. Æu ni iru?
Eu vendi e você comprou; agora pague! Com certeza, pagarei. Mi vendis kaj vi aæetis; nun vi pagu! Certe mi pagos.
Exercícios 3
Dialogo 2 (Jair Salles)
En la Esperanto-Klubo. No clube de Esperanto.
Tiu junulo estas Johano. Nun li estas en la Esperanto-Klubo. Aquele jovem é João. Agora ele está no Clube de Esperanto.
Karlo prezentis lin al Maria. Þi tre þatis lin. Carlos o apresentou à Maria. Ela gostou muito dele.
Johano> Io nova, Karlo? João > Algo de novo, Carlos?
Karlo > Jes! Morgaý alvenos du junaj geesperantistoj el Eýropo! Carlos> Sim! Amanhã chegarão dois jovens esperantistas da Europa!
Dialogo 2 (Daýrigo)
Johano> Kiel ili nomiøas? João > Como eles se chamam?
Karlo > Ili nomiøas Marko kaj Klara. Carlos> Eles se chamam Marcos e Clara.
Maria > Mi tre dezirus koni ilin! Maria > Eu desejaria muito conhecê-los!
Karlo > Do morgaý ni iros al la flughaveno...Æu bone? Carlos> Então amanhã nós iremos ao aeroporto...Está bem?
Maria > Ho! Bonege! Maria > Oh! Ótimo!
Afixos "-in-", "mal-" e as terminações "-o","-a","-e"
lobo lupo
filho filo
esposo edzo
noivo fianæo
porco porko
boi bovo
tio onklo
pai patro
raposa vulpo
cavalo æevalo
loba lupino
filha filino
esposa edzino
noiva fianæino
porca porkino
vaca bovino
tia onklino
mãe patrino
raposa vulpino
égua æevalino
rico riæa
jovem juna
bonito bela
alto alta
feliz feliæa
novo nova
pobre malriæa
velho maljuna
feio malbela
baixo malalta
infeliz malfeliæa
velho malnova
fechar fermi
sucesso sukceso
muitos multaj
na frente antaý
abrir malfermi
insucesso malsukceso
poucos malmultaj
atrás malantaý
Pronomes Possessivos
mia miaj via viaj meu meus seu(de você) seus (de você)
lia liaj þia, þiaj, øia, øiaj seu, sua seus, suas dele, dela ou deles, delas
Mi estas via lernanto, mi ne estas þia lernanto. Eu sou seu (de você) aluno, eu não sou aluno dela.
Miaj krajonoj estas sur nia lito, ne sur ilia seøo. Meus lápis estão sobre nossa cama, não sobre a cadeira deles.
Marko ripozas sur sia lito, ne sur þia. Marcos repousa sobre a sua cama (dele mesmo), não sobre a dela.
La hundino kaj øiaj idoj estas en sia skatolo. A cadela e seus filhotes estão na caixa deles (mesmos).
La Lingvo Internacia... Traduku:
Lingvo helpa internacia estas absolute necesa. Uma língua auxiliar internacional é absolutamente necessária.
La tuta tero estas nun kiel granda turo Babela. A Terra toda é agora como uma grande torre de Babel.
La rilatoj inter la homoj de la diversaj nacioj ne estas facilaj. As relações entre os homens das diversas nações não são fáceis.
Rimedo por reciproka kompreno estas necesa. Um meio para a compreensão recíproca é necessário.
La lingvo Esperanto perfekte taýgas por tiu celo; A língua Esperanto se adequa perfeitamente a este objetivo;
æar vi rimarkas, kiel simpla kaj facila estas æi tiu lingvo. porque você percebe quão simples e fácil é esta língua.
Tamem multaj personoj ekzistas, kiuj kredas, ke tio ne estas vero. Todavia existem muitas pessoas que acreditam que isso não é verdade
Neniu estas pli blinda, ol tiu, kiu ne volas vidi; Ninguém é mais cego, do que aquele, que não quer ver;
Neniu estas pli surda, ol tiu, kiu ne volas aýdi. Ninguém é mais surdo do que aquele que não quer ouvir.
Ili rigardu kaj atentu, ili aýskultu kaj legu, Que eles vejam e prestem atenção, que eles ouçam e leiam,
kaj ili konstatos, ke ni estas pravaj, kiam ni pretendas e eles constatarão que nós temos razão, quando pretendemos
ke nenia natura lingvo estas pli facila kaj regula, ol Esperanto. que nenhuma língua natural é mais fácil e regular, do que o Esperanto.
Traduku:
Johano> Io nova, Karlo? João > Algo de novo, Carlos?
Karlo > Jes! Morgaý alvenos du junaj geesperantistoj el Eýropo! Carlos> Sim! Amanhã chegarão dois jovens esperantistas da Europa!
Johano> Kiel ili nomiøas? João > Como eles se chamam?
Karlo > Ili nomiøas Marko kaj Klara. Carlos> Eles se chamam Marcos e Clara.
Maria > Mi tre dezirus koni ilin! Maria > Eu desejaria muito conhecê-los!
Karlo > Do morgaý ni iros al la flughaveno...Æu bone? Carlos> Então amanhã nós iremos ao aeroporto...Está bem?
Maria > Ho! Bonege! Maria > Oh! Ótimo!
Gerda Malaperis - 1/1 (Claude Piron)
(En universitata restoracio) Tom: Saluton, Linda. Linda: Saluton, Tom. Tom: Diru al mi kiu estas tiu? Linda: Kiu? Tom: Tiu alta, blonda, juna viro... Linda: Kiu? Tom: Tiu, kiu sidas en la angulo. Linda: Ho, tiu! Tom: Jes, tiu. Linda: Mi ne scias. Mi ne scias, kiu li estas. Nova studento, versâjne. Tom: Li estas tute sola. Linda: Ne. Rigardu: bela knabino iras al li. Tom: Ne bela. Juna, eble, sed ne bela. Nur vi estas bela, Linda. Linda: Tom, kara! Kio okazas al vi? Eble vi laboras multe, kaj...
**Gerda Malaperis -1/2
Tom: Neniu speciala okazas al mi. Kaj mi ne laboras tro multe. Fakte mi laboras malmulte nun. La vera demando estas: Kio okazas al vi, Linda? Nur vi estas vere bela. Linda: Nu, nu... Tom: Estas fakto. Nur vi estas bela, Linda. Mi estas sincera. Venu kun mi! Linda: Sed ... Tom: Venu. Al la granda spegulo. Rigardu. Jen estas Linda, la plej bela virino en la mondo, la plej bela virino en la tuta mondo. Linda: Kaj jen estas Tom, la plej malserioza knabo en la tuta universitato.
Gerda Malaperis 1 - Explicações Os textos não serão traduzidos, daremos apenas algumas dicas para facilitar a sua compreensão. É importante, no aprendizado de qualquer idioma, que não se aprenda traduzindo, mas comprendendo as situações no próprio idioma. Treinando bem o vocabulário 1, você terá plena condição de compreender os textos de Gerda Malaperis. No texto acima, vemos que Tom e Linda estão num restaurante universitário, comprimentam-se e começam a conversar sobre um rapaz alto e louro que não conhecem e que julgam ser um novo estudante. Depois começam a falar de uma jovem que Linda julga bonita, mas Tom discorda dizendo ser Linda a pessoa mais bela. Ela acha que ele está trabalhando muito e por isso não está julgando bem as coisas. Tom argumenta mais um pouco.Ele a leva até o espelho, para mostrar que ela é a mulher mais bonita do mundo. Ela diz que ele é o menino mais brincalhão de toda universidade.
Exercícios 4
Dialogo 3 - La Alveno (Jair Salles) Jen Marko kaj Klara! Ili ¼us alvenis el Eýropo! Nun ili estas en la flughaveno. Per foto, Karlo kaj Maria tuj rekonis ilin. Karlo > Permesu!... Æu vi parolas Esperanton? Marko > Jes!... Maria > Æu vi estas Marko kaj Klara? Klara > Jes, ni estas! Kaj vi? Æu vi estas Karlo kaj Maria? Karlo > Jes, ni estas! Æiuj > Plezuron!... Plezuron!... Klara > Sed... kiel vi rekonis nin? Maria > Per via foto... Klara > Ho! Jes! Ni sendis la foton øuste por tio... Karlo > Bone. Nun mi dezirus prezenti vin al mia familio. Æu bone? Marko kaj Maria > Bonege!
Diálogo 3 - A Chegada Eis Marcos e Clara! Eles acabaram de chegar da Europa. Agora eles estão no aeroporto. Por foto, Carlos e Maria logo os reconheceram. Carlos > Com licença!... Você fala Esperanto? Marcos > Sim!... Maria > Vocês são Marcos e Clara? Marcos > Sim, nós somos! E vocês? Vocês são Carlos e Maria? Carlos > Sim, nós somos! Todos > Prazer!... Prazer!... Clara > Mas...como vocês nos reconheceram? Maria > Pela foto de vocês... Clara > Oh! Sim! Nós enviamos a foto justamente para isso... Carlos > Bem. Agora eu desejaria apresentá-los à minha família. Está bem? Marcos e Clara > Ótimo!
Demandaro (Perguntas)
1. Kiuj ¼us alvenis el Eýropo? Marko kaj Klara ¼us alvenis el Eýropo.
2. Kie ili estas nun? Nun ili estas en la flughaveno.
3. Æu ankaý Karlo kaj Maria estas nun en la flughaveno? Jes, ankaý ili estas nun tie.
4. Kiel Karlo kaj Maria tuj rekonis ilin? Per foto, Karlo kaj Maria tuj rekonis ilin.
5. Kiuj sendis la foton? Marko kaj Klara sendis øin.
**Sufixos "-ET" e "-EG"
casa domo
casinha dometo
casarão domego
porta pordo
portinha pordeto
portão pordego
quente varma
morno varmeta
muito quente varmega
cidade urbo
cidadezinha urbeto
metrópole urbego
grande granda
grandinho grandeta
enorme grandega
belo bela
bonitinho beleta
maravilhoso belega
Procure os erros das frases...
La patro vokis la filo. filoN <- falta o acusativo.
Mi amas vin kaj miaj fratojn. miajN <- o adjetivo do objeto direto tem acusativo
Mia patro estas bona inøeniero. (a frase está correta)
Æesis la bruon kaj la birdoj kantas. bruo <- "æesis" é intransitivo e "bruo" é sujeito.
La maro þajnas trankvilan lokon. trankvilA lokO <- "þajnas" é verbo de ligação.
Kio þi faris? Þi faris kukon. KioN <- pergunta por uma coisa que é objeto indireto.
Kio vi estas? Mi estas instruiston. instruisto <- predicativo não tem acusativo
Mi vojaøis kun miajn amikojn. miaj amikoj <-após preposição não se usa acusativo
Coloque o interrogativo necessário...
_____ estas tablo? Tablo estas meblo. ___ vi estas instruisto? Jes Kio Æu
______ librojn vi aæetis? Teknikajn. ___ vi vidis? Mi vidis lin. Kiajn KiuN
_____ estas vi? Mi estas Antono kaj Maria. Kiuj
Kun ____ li venis ? Kun sia filo Manuelo. kiu
____ vi faras ? grandajn tablojn. ___ vi kantas bone? Ne. Kion Æu
Inter ____ vi vivas? Inter la membroj de mia familio. kiuj
_____ personojn vi konos? miajn kolegojn. Kiujn
____ estas sur la tablo? Fruktoj kaj legomoj. Kio
Diga em voz alta os números ....
1 unu
2 du
3 tri
4 kvar
5 kvin
6 ses
7 sep
8 ok
9 naý
10 dek
11 dekunu
12 dekdu
13 dektri
14 dekkvar
15 dekkvin
16 dekses
17 deksep
18 dekok
19 deknaý
20 dudek
21 dudek unu
26 dudek ses
28 dudek ok
29 dudek naý
30 tridek
40 kvardek
50 kvindek
60 sesdek
70 sepdek
80 okdek
90 naýdek
100 cent
101 cent unu
134 cent tridek kvar
199 cent naýdek naý
200 ducent
342 tricent kvardek du
787 sepcent okdek sep
999 naýcent naýdek naý
1000 mil
2623 du mil sescent dudek tri
1992 mil naýcent naýdek du
353298 tricent kvindek tri mil ducent naýdek ok
Gerda Malaperis - Æapitro 2 Linda: Tom! Tom: Kio okazas al vi? Vi estas pala! Bela, sed pala. Linda: Tom! Ne rigardu! Tom: Kio okazas? Linda: Strange! Okazas io stranga, io tre stranga. Tiu ulo, tiu nova studento... Ne, ne, mi petas vin, ne rigardu. Estu diskreta. Tom: Diable! Diru al mi. Kio estas tiu mistero? Linda: Lia mano agas strange. Rigardu, se vi volas, sed plej diskrete. Turnu vin iomete, eble, sed tute nature. Li ne vidu, ke vi rigardas al li. Tom: Vi pravas. Io stranga okazas. Dum þi ne rigardas al li - þi nun rigardas al la granda spegulo - lia mano iom post iom, tre tre malrapide, proksimiøas al þia taso... Linda: Estas io en lia mano... Tom: Mi ne vidas. Li estas tro malproksima. Diable! Tiu alta forta knabo nun staras inter ili kaj mi. Mi ne plu vidas. Linda: Sed mi vidas. Mi vidas bone. Mi vidas tre bone. Mi vidas tute bone. Ej! Tom: Kio okazas? Linda: Þi rigardas al li nun, kaj lia mano haltas. Tom: Kaj kio plu? Linda: Nun li parolas al þi. Li montras al la pordo. Tom: Eble li volas, ke þi rigardu al alia direkto, ke þi ne plu rigardu al li. Linda: Prave, tute prave. Jen þi rigardas al la pordo. Li plu parolas kaj parolas. Dum þi ne rigardas al lia direkto, lia mano plu proksimiøas al la taso. Ej! Tom: Kio? Kio okazas? Linda: Lia mano revenas, tute diskrete, kvazaý tute nature. Tom: Æu estas io en lia mano? Linda: Nenio plu. Sed tute certe nun estas io en þia taso.
Gerda Malaperis - Capítulo 2 - Explicações Linda e Tom ainda estão no restaurante. Linda, pálida, chama a atenção de Tom para algo estranho com o novo estudante, mas ela pediu que ele fosse discreto e natural ao olhar. Ela comenta que o rapaz estava agindo estranhamente com as mãos. Tom dá razão a ela. Enquanto a moça estava olhando para o espelho, o rapaz aproximou sua mão da xícara dela. Havia algo na mão dele. Mas, nesse momento, um outro rapaz forte ficou de pé na frente de Tom e ele não pode ver mais, mas Linda continuava a ver bem e ela descrevia para ele que a moça agora olhava para o rapaz e que a mão dele tinha parado. O rapaz, então, começou a falar com ela, possivelmente tentando desviar a sua atenção para a porta. E ela olhou para a porta. A mão do rapaz voltou a se aproximar da xícara da moça e quando a mão se afastou já não continha mais nada.
Exercícios 5
Dialogo 4 - Hejme kaj Promenante - (Jair Salles) Marko kaj Klara estas nun en la hejmo de Karlo. Ankaý Maria estas tie. La gepatroj de Karlo nomiøas S-ro Paýlo kaj S-ino Marta. Karlo prezentis ilin al Marko kaj Klara. > S-ro Paýlo: Ni havas vere grandan plezuron koni vin!... > S-ino Marta: Sentu vin hejme! > Karlo: Fakte ni deziras, ke vi ne nur sentu vin hejme, sed ke vi restu hejme!... > Maria: Jes! Ili volas, ke vi gastiøu æe ili! > Klara: Bone... Tio estas nerezistebla invito...Æu ne, Marko? > Marko: Kompreneble!... En la sekvinta tago, Karlo, Maria kaj la alilandaj geamikoj promenis. Ili vidis plurajn lokojn de la urbo. Kiam ili estis en la urbocentro, Klara diris: > Klara: Via lando estas tre bela, kaj æefe æi tiu urbo! Øi estas vere mirinda! > Maria: Dankon! Vi estas tre øentilaj! Sed nun ni devas reveni, æar estas preskaý en la horo de la tagmanøo.
Diálogo 4 - Em Casa e Passeando Marcos e Clara estão agora na casa de Carlos. Maria também está lá. Os pais de Carlos chamam Sr.Paulo e Sra.Marta. Carlos os apresentou a Marcos e Clara. > Sr.Paulo: Nós temos realmente um grande prazer em conhecê-los! > Sra.Marta: Sintam-se em casa! > Carlos: De fato nós desejamos que vocês não só sintam-se em casa, mas que vocês fiquem em casa... > Maria: Sim! Eles querem que vocês se hospedem com eles!... > Clara: Bem...isto é um convite irresistível...Não é Marcos? > Marcos: Naturalmente! (compreensivelmente) No dia seguinte, Carlos, Maria e os amigos estrangeiros passearam. Eles viram muitos lugares da cidade. Quando eles chegaram ao centro da cidade, Clara disse: > Clara: O país de vocês é muito bonito, e principalmente esta cidade! Ela é realmente maravilhosa! > Maria: Obrigada! Vocês são muito gentis! Mas agora nós devemos voltar para casa porque é quase hora do almoço.
Demandaro...
Kie Marko kaj Klara estas nun? > Marko kaj Klara estas nun en la hejmo de Karlo.
Æu ankaý Maria estas tie? > Jes, ankaý þi estas tie.
Kiel nomiøas la gepatroj de Karlo? > Ili nomiøas S-ro Paýlo kaj S-ino Maria.
Kiu prezentis ilin al Marko kaj Klara? > Karlo prezentis ilin al Marko kaj Klara.
Kion volas Karlo kaj liaj gepatroj? > Ili volas, ke Marko kaj Klara gastiøu æe ili.
Kion faris Karlo, Maria kaj alilandaj geamikoj en la sekvinta tago? > Ili promenis.
Kion ili vidis? > Ili vidis plurajn lokojn de la urbo.
Kial ili devis reveni hejmen? > Ili devis reveni hejmen, æar estas preskaý la tagmanøa horo.
Numerais
1° unua
8° oka
15° dek-kvina
82° okdek-dua
primeiramente unue
em segundo lugar due
em décimo lugar deke
triplo trioblo
metade duono
1/20
unu dudekono
1/100
unu centono
cêntuplo centoblo
3 dúzias tri dekduoj
4 centos kvar centoj
5 milhares kvin miloj
uma dupla duopo
um quinteto kvinopo
um grupo de 15 pessoas dek-kvinopo
Dei aos meus filhos quatro cadernos para cada um. Mi donis al miaj filoj po kvar kajeroj.
6+7=13 30-5=25 ses plus sep estas dek tri tridek minus kvin estas dudek kvin
4x5=20 14/7=2 kvaroble kvin estas dudek dek kvar dividita de sep estas du
Traduza:
primavera verão outono inverno primtempo somero aýtuno vintro
janeiro fevereiro março abril maio junho julho januaro februaro marto aprilo majo junio julio
agosto setembro outubro novembro dezembro aýgusto septembro oktobro novembro decembro
segunda terça quarta quinta sexta sábado domingo lundo mardo merkredo jaýdo vendredo sabato dimanæo
Rio de Janeiro, 6 de Setembro de 1996 Rio-de-anejro, la 6-an de Septembro, 1996
10:00 2:10 5:15 la deka akurate la dua kaj dek la kvina kaj kvarono
7:30 8:35 9:45 La sepa kaj duono la oka kaj tridek kvin kvarono antaý la deka
0:00 12:00 09:07:05 Noktomezo Tagmezo Estas la naýa, sep minutoj kaj kvin sekundoj
Complete ...
____ __ libroj vi aæetis? dek. _____ ili kostis? po 3 dolaroj. Kiom da Kiom
_____ okazos la kunveno? Je la deka vespere. ____ vi iros? Ne. Kiam Æu
_____ horo estas? Estas la 3-a vespere. Kioma
____ vi estas? En mia domo. ____ estas la vetero? Bona. Kie Kia
____ vi havas en la manoj? Fruktojn. ____ vi volas? Jes. Kion Æu
__patrino(sogra) __sinjoroj (senhores e senhoras) __vidi(avistar) bo ge ek
___fali (ruir) __knaboj (meninos e meninas) ___doni (distribuir) dis ge dis
__ami (enamorar-se) __aperi (reaparecer) __edzoj(marido e mulher) ek re ge
Gerda Malaperis - 3 Bob: Diable! Kio okazas? Vi aspektas kiel spionoj. Æu mi povas sidi kun vi? Linda: Saluton, Bob. Tom: Bonan tagon, Bob. Bob: Bonan tagon, Linda. Bonan tagon, Tom. Pardonu, ke mi ne salutis vin tuj. Linda: Ne gravas. Nun vi salutis, kaj ni pardonas vin. Bob: Æu vi permesas, ke mi sidu æe via tablo? Linda: Kompreneble vi sidu kun ni. Bob: Mi tamen ne volas esti maldiskreta. Eble Tom parolas pri amo kaj preferas esti sola kun vi. Tom: Mi ne parolas pri amo. Linda: Li nur diris, ke mi ne estas la plej bela virino en la tuta mondo. Bob: Li pravas. Tio ne estas am-deklaro, tio estas simpla fakto. Tom: Prave. Simpla fakto. Bob: Nu certe, Linda estas tre bela, sed ne tio gravas nun. Linda: Ne gravas, æu? Ne gravas, ke mi estas bela, æu? Jen bela deklaro. Bob: Pardonu min. Mi volas diri, ke io estas pli grava. Tom: Kio? Pri kio vi parolas? Kio estas pli grava? Bob: Vi ne vidis min, dum mi proksimiøis al vi, sed mi vin rigardis. Linda: Mi ne komprenis, pri kio vi parolas. Bob: Mi parolas pri via vizaøo. Linda: Kio pri mia vizaøo? Æu øi ne estas bela? Bob: Ho jes, øi estas bela. Øi estas la plej bela en la mondo. Sed øi estis mistera! Linda: Mistera? Æu mia vizaøo estis mistera? Bob: Jes. Via vizaøo estis mistera. Fakte, viaj vizaøoj estis misteraj. Mistera vizaøo de spionino æe mistera vizaøo de spiono. Vi aspektis strange. Vi aspektis mistere. Mi bone rigardis vin, dum mi proksimiøis al vi.
Comentários sobre Gerda Malaperis 3 Bob um novo colega, chega perto de Linda e Tom e comenta que eles parecem espiões. Ele se convida para se assentar junto a eles. Todo o texto está cheio de comentários em relação a beleza de Linda. Parece haver uma disputa entre Tom e Bob em relação a Linda. Bob faz elogios, mas chama atenção que na face dela havia uma expressão de misterio, algo de estranho. O importante deste texto é que há muitas orações subordinadas substantivas "..., ke ... ". O "ke" é somente uma conjunção integrante e nunca poderá ser usado como um pronome relativo. Os pronomes relativos se traduzem por "kiu, kia " ligando orações subordinadas adjetivas aos termos qualificados: La knabo, kiun vi vokis, estas mia amiko. (O menino que você chamou é meu amigo). Note que o "KE" é uma palavra invariável e os pronomes relativos recebem o acusativo quando for o caso.
Respondu la demandojn .... Kiu alvenas al Tom kaj Linda? > Bob alvenas al Tom kaj Linda. Kiel aspektas Tom kaj Linda? > Linda kaj Tom aspektas kiel spionoj. Æu li salutis ilin? > Jes, li salutis ilin. Kion li diris al ili? > Bob diris al ili Bonan Tagon. Kie li sidis? > Li sidis æe ilia tablo? Kiu diris, ke Linda estas la plej bela virino de la mondo? > Tom diris tion. Kiaj estis la vizaøoj de Tom kaj Linda? > Iliaj vizaøoj estis misteraj kaj strangaj.
Exercícios 6 Dialogo - Studo kaj Laboro - (Sylla Chaves) Petro kaj Filipo daýrigas sian longan marþadon al la klubo de Esperanto. Survoje ili parolas pri studo kaj laboro. Filipo > Petro, æu vi vere havas tempon por studi kaj labori? Petro > Jes, kaj mi ankaý havas kroman tempon por Esperanto. Filipo > Kiun laboron vi havas? Kaj kion vi faras tie? Petro > Mi estas oficisto en malgranda banko. Mi maþinskribas, faras kalkulojn kaj, de tempo al tempo, respondas al demandoj per telefono. Filipo > Æu vi intencas longe resti en tiu banko? Petro > Ne. Mi estas studento, kaj intencas fariøi kuracisto. Filipo > Kaj kiel vi sukcesas trovi tempon por studi Esperanton? Petro > Mi faras tion sabate, kiel hodiaý. Sed ni devas rapidi, æar mia leciono baldaý komenciøos. Filipo > Do ni rapidu. Æu la klubo ankoraý estas malproksima? Petro > Ne. Ni jam alvenis, jen øia pordo. Ni alvenis en la øusta tempo.
Diálogo - Estudo e Trabalho Pedro e Filipe continuam sua longa caminhada ao clube de Esperanto. A caminho eles conversam sobre trabalho e estudo. Felipe > Pedro, você tem tempo de verdade para estudar e trabalhar? Pedro > Sim, e ainda tenho um tempo de sobra para o Esperanto. Felipe > Que trabalho você tem? E o que você faz lá? Pedro > Eu sou funcionário de um banco pequeno. Eu bato à máquina, faço contas e, de tempo em tempo, atendo perguntas ao telefone. Felipe > Você pretende ficar muito tempo nesse banco? Pedro > Não eu sou estudante, e pretendo me tornar médico. Felipe > E como você consegue achar tempo para estudar Esperanto? Pedro > Faço isso aos sábados, como hoje. Mas precisamos nos apressar, porque minha lição começará em breve. Felipe > Vamos correr. O clube ainda está longe? Pedro > Não. Nós já chegamos. Eis a sua porta. Chegamos na hora.
Respondu al la Demandaro... Kie Petro laboras? Li laboras en malgranda banko. Kion li faras en sia laborejo? Li maþinskribas, faras kalkulojn kaj respondas demandojn telefone. Kiun profesion li volas havi? Li volas esti kuracisto. Kiel li kaj Filipo marþis? Rapide. Ili devis atingi la klubon en øusta horo. Kia estis la marþado al la klubo? Longa, sed agrabla, æar ili parolis survoje. El kie ili venis? Eble, el la domo de Petro, mi ne scias certe. Kies leciono okazas sabate? La leciono de Petro. Li studas Esperanton sabate æe la klubo. Kiam ili alvenis al la klubo? Æu frue aý malfrue? Ili alvenis en la øusta tempo. Nek frue, nek malfrue.
Correlativos...
O que? Qual? Quem? De Quem? Quando? Onde? Por que? Como? Kio Kia Kiu Kies Kiam Kie Kial Kiel
de algum tipo aquilo desse tipo ninguém por todos motivos ia tio tia neniu æial
de alguém quanto? dessa pessoa de ninguém algo tudo ies Kiom ties nenies io æio
desta maneira em algum lugar lá em todos os lugares tiel ie tie æies
por algum motivo em alguma quantidade por todas as razões ial iom æial
em nenhuma quantidade naquele tempo de todas as maneiras neniom tiam æiel
assim por esse motivo de alguma forma em toda quantidade tiel tial iel æiom
nunca aquele de tipo nenhum por nenhuma razão sempre neniam tiu nenia nenial æiam
Kompletigu la frazojn ...
___ estas mia libro? __, eble ___ sur la tablo. Kie Ie tie
___ vi venis hodiaý? Ne, mi venis hieraý ___ ajn. Æu iam (uma hora qualquer)
____ libroj estas ____? de Karlo aý eble ___ (de alguém) Kies tiuj ies
____ filmo vi vidis hieraý? ___ ajn ( Uma coisa qualquer). Kiun iun
____ vi venis ____ (dessa forma)? Æar vi vokis min. Kial tiel
La viro, ____ ni devas helpi, estas tre malforta. kiun
La vestoj, _____ vi volis, mi ne sukcesis trovi. kiajn
Esperanto estas lingvo, ___ estas internacia. kiu
Gerda Malaperis 4 (Claude Piron) Bob : Diru al mi sincere: pri kio vi parolis? Tom : Ni parolis pri tiu ulo. Bob : Kiu ulo? Tom : Tiu ulo æe la angulo. Tiu juna viro. Bob : Pri kiu vi parolas? Æu pri tiu blondulo, kiu sidas kun Gerda? Linda:Gerda! Vi do scias, ke þia nomo estas Gerda!Vi do konas þin. Bob: Nu, mi ne vere konas þin.Mi scias kiu þi estas. Tio estas alia afero. Linda: Kiu do þi estas? Bob: Sed vi ne respondis al mi. Vi ne respondis al mia demando. Æu vere pri tiu blonda junulo vi parolis? Tom: Jes. Pri li. Bob: Mi ne konas lin. Mi neniam vidis lin antaýe. Linda: Sed, diru al mi kiu estas tiu Gerda? Bob: Þi venis por instrui. Temas pri io mistera fakte. Kripta¼o-scienco. Linda: Kio? Kiel vi diris? Krip-ta-¼o-sci-en-co, æu? Kio estas tio? Bob: Æu vere vi ne scias, kio estas kripta¼oscienco? Oni diras ankaý "kriptografio". Linda: Ne. Mi ne scias. Mi tute ne scias. Æu vi scias, Tom? Tom: Æu tio ne estas la arto kompreni, pri kio temas sekreta mesaøo? Bob: Prave. Jen þia fako. Fakte, þia fako estas la malnovaj sekretaj lingvoj. Tom: Mi ne komprenas. Kiu, en universitato, volas lerni pri malnovaj sekretaj lingvoj? Bob: Ankaý mi ne tute komprenas. Estis ideo de Ronga, la profesoro pri lingvistiko. Li konsideras, ke sekretaj lingvoj estas aspekto de la arto komuniki, kaj ke ili do rilatas al lingvistiko. Linda: Eble jes. Eble li pravas. Kaj tamen tiu ideo estas iom stranga, æu vi ne konsentas? Bob: Jes.Øi aspektis strange ankaý al mi,kiam oni parolis pri øi. Linda: Eble Ronga, la lingvistika profesoro, nur deziris, ke bela virino kunlaboru kun li. Æu ne estas bona ideo kunlabori kun bela knabino, kiam tio estas ebla? Tom: Mi jam diris al vi, ke þi ne estas bela. Nur vi estas bela. Bob: Mi ne konsentas. Estas fakto, ke Linda estas tre bela, ke þi estas la plej bela knabino de la mondo. Sed ankaý Gerda estas bela. Iom malpli bela, sed tamen bela. Æu vi ne konsentas? Tom: Tute ne. Por vi, eble. Sed por mi ne. Por mi, nur Linda ekzistas kiel bela virino. Bob: Æu vi volas diri, ke por vi Linda estas la sola bela virino en la tuta mondo? Tom: Jes. Por mi, Linda estas la sola bela virino en la tuta mondo. Bob: Diable! Vi verþajne amas þin.
Explicações sobre Gerda... Bob, Linda e Tom ainda estão no restaurante discutindo sobre Gerda. Agora eles discutem um pouco mais sobre ela. Bob sabe que ela é uma professora de criptografia. Linda não sabe o que é isso e eles esclarecem. Dizem ainda que Gerda foi convidada pelo professor de Linguística para ensinar essa matéria. Linda diz que ele possivelmente a contratou, pois ela é muito bonita. Tom diz que Linda é que bonita... No final Bob conclui que Tom possivelmente ama Linda. Preste bastante atenção na formação das frases, o uso dos correlativos " kiam, kiel, kiu, kio..." , e da conjunção " ke " ligando as orações.
Demandaro ...
Æu Bob sciis, kiu estas la blondulino? Jes, li sciis, kiu þi estas, kaj ankaý ke þi nomiøas Gerda.
Kial Gerda venis al la Universitato? Þi venis por instrui kriptografio.
Kio estas kriptografio? Øi estas la arto kompreni, pri kio temas sekreta mesaøo.
Kies ideo estas, ke en sekretaj lingvoj estas aspekto de komunikado? De la profesoro de lingvistiko Ronga.
Kiu verþajne amas Linda-n, laý Bob? Tom verþajne amas þin, æar li multe diras pri þia beleco.
Kiu ne konsentas ke nur Linda estas bela? Bob ne konsentas kun tio, nek Linda. Nur Tom tion diras.
Kies fako estas la malnovaj sekretaj lingvoj? Tiu fako estas de Gerda.
Exercícios 7
Dialogo - La Esperanto-Klubo (adaptiøo el Sylla Chaves) Petro kaj Filipo eniras. En la klubo jam estas pluraj personoj. Petro prezentas Filipon al ili. Petro: Bonan tagon al vi æiuj. Mi havas grandan plezuron prezenti al vi mian amikon kaj samideanon Filipo, kiun mi ¼us ekkonis. Li estas greka turisto, kiu vizitas nian landon. Li parolas nur greke, turke kaj Esperante. Karlo: Bonan tagon,Petro. S-ro Filipo, via vizito tre øojigas nin. Maria: Pardonu min, s-ro Filipo. Vi ¼us alvenis, kaj mi bezonas tuj foriri. Mia patrino atendas min frue, æar hodiaý estas þia datreveno. Filipo: Mi havas grandan plezuron koni vin, fraýlino... Maria: Mi dankas, s-ro Filipo. Kaj øis revido. Øis alia fojo. Petro: Gratulu vian karan patrinon ankaý en mia nomo, Maria. Maria: Dankon, Petro. Øis.
Diálogo - O Clube de Esperanto Pedro e Felipe entram. No clube já tem muitas pessoas. Pedro apresenta Felipe a eles. Pedro: Bom dia a vocês todos. Eu tenho um grande prazer de apresentar a vocês meu amigo e coidealista Felipe, a quem acabei de conhecer. Ele é um turista grego que está visitando o nosso país. Ele fala somente grego, turco e Esperanto. Carlos: Bom dia, Pedro. Sr.Felipe, sua visita nos alegra muito. Maria: Perdoe-me, Sr.Felipe. Você acabou de chegar, e eu preciso sair imediatamente. Minha mãe me espera cedo, porque hoje é o aniversário dela. Felipe: Tenho imenso prazer em conhecê-la, senhorita... Maria: Agradeço, sr.Felipe. E até a vista. Até a próxima vez. Pedro: Dê um abraço em sua querida mãe também em meu nome, Maria. Maria: Obrigado, Pedro. Até (Tchau).
Demandaro...
Al kiu Petro prezentis Filipon? Li prezentis lin al la personoj de la klubo.
Kiom da personoj estis en la klubo? Mi ne scias certe, sed en øi estis pluraj personoj.
Kiel li prezentis lin? Li prezentis lin per la frazo:" Mi havas grandan plezuron..."
Kial Maria bezonis foriri? Þi bezonis foriri, æar þia patrino atendis þin frue.
Kion diris Maria pri sia patrino? Þi diris, ke hodiaý estas la datreveno de þia patrino.
Kiel salutis Maria kiam þi foriris? Þi simple diris "øis revido... øis alia fojo".
Kompletigu la frazojn...
Li estas ___ riæa. Dio estas _______ (infinitamente) bona. tre senfine (super.absoluto)
Esperanto estas ____ bela, ____ utila. (comparativo de igualdade) tiel kiel
Tiu vojaøo estas ___ enuiga, __ instrua. (comparativo de sup.) pli ol
Li estas ______ inteligenta, __ ruza. (comparativo de inferior.) malpli ol
__ æiuj miaj infanoj Ernesto estas __ ____ juna.(superl.rel.sup.) El la plej
__ _______ riæa __ miaj amikoj loøas en Eýropo.(super.rel.inf) La malplej el
Neniam pluvis____ forte, ____ hodiaý.(comp.de igualdade) tiel kiel
Mi ___ bone parolas la anglan, __ la francan (sup.rel.superior.) pli ol
Verbaj afiksoj...
Ficar dando marteladas> martel__i. Fazer discurso> parol__i. ad ad
Embelezar> bel__i. Embelezar-se> bel__i. Esclarecer> klar__i. ig iø ig
Cruxificar> kruc__i. Juntar> kun__i. Avermelhar-se> ruø__i. ig ig iø
Obrigar> dev__i. Exagerar> tro__i. Nascer> nask__i. ig ig iø
Ficar batendo> bat__i. Fazer conhecido> kon__i. Escapar> el__i. ad ig iø
Alegrar> øoj__i. Ficar dançando> danc__i. Ficar de pé> star__i. ig ad iø
Casar-se (homens)> edz__i. Casar-se (mulheres)> edzin__i. iø iø
Tornar> far__i ou __i. Tornar-se> far__i ou __i. ig ig iø iø
Nevariaj vortoj... APUD, DE, EKSTER, EN, SUB, SUPER, SUR, SEN.
Resti ____ (junto ao) sia patro. Libro __ Petro. apud de
______ (fora) la domo. ___ (sem) mono. (No) __ la poþo. Ekster Sen En
Flugo _____ (sobre) la nuboj. (Exceto) ______ tiaj okazoj. super Ekster
____ (Sob)la piedoj. _____ (acima de)kapitano. ___(sobre)la tablo Sub Super Sur
Domo luita __ Marko. __ la mateno. Æapelo ___ la kapo. de En sur
Lago ____ (próximo de) Parizo. ___ stelplena æielo. apud Sub
__ (em) libereco. Mi venas __ (proveniente de) Londono. En de
Nuboj _____la maro. Haroj ___la kapo. Domo ______(fora)de la urbo super sur ekster
Afiksoj... -NJ-, -ÆJ-, -ID-, -ER-, -UL-, -AN-, -ESTR-, -IST-
Mariazinha> Mari__o. Bezerro> bov__o. Mamãe> pa__o. Papai> pa__o. nj id nj æj
Prefeito>urb____o. Dentista> dent___o. Chefe escoteiro>Skolt____o. estr ist estr
brasileiro> brazil__o. muda de planta> plant__o. Fagulha> fajr__o. an id er
O Santo> Sankt__o. Marquinho> Mar__o. Elo de corrente>Æen__o. ul æj er
O Jovem> jun__o. Corcunda> øib__o. A bonitinha> bel__ino. ul ul ul
Berlinense> berlin__o. Maetro> orkestr____o. O Rico> riæ__o. an estr ul
filhote de gato> kat__o. Capitão do Navio> þip____o. id estr
Cantor> kant___o. Clarinha(Klara)>Klar__o. Zé(Josefo)>Joze__o. ist nj æj
Gerda Malaperis - 5 (Claude Piron) Bob: Nu, vi ankoraý ne diris al mi, kio okazis dum vi spione rigardis tiun paron. Linda: Okazis io vere stranga. Tom: Vere stranga, fakte. En la mano de tiu junulo estis io. Bob: Kio? LInda: Ni ne povis vidi. Io tre eta. Malgranda afero. Afereto. Tom: Kaj dum þi ne rigardis,lia mano alproksimiøis al þia taso. Linda: Kaj kiam þi rigardis lin, lia mano ekhaltis. Tom: Tiam li montris ion al þi. Evidente, li deziris forturni þian atenton. Linda: Kaj li sukcesis. Li plene sukcesis. Þi rigardis al la pordo. Kaj dum þi rigardis for, lia mano subite estis super þia taso,dum unu sekundo,ne pli,kaj tute nature revenis.Malplena. Bob: Æu øi estis plena antaýe? Tom: Ne plena. Kompreneble, øi ne estis plena. Sed estis io en øi, kaj post kiam øi estis dum sekundo super la taso de Gerda, estis plu nenio en øi. Linda: Certe estas iu mistera substanco. Tom: Iu drogo. Bob: Kiel vi povas scii, ke ne estis tute simple peco da sukero? Linda: Li ne agus tiel kaþe, se estus nur sukero. Tom: Cetere, æi tie ne estas peca sukero. Estas nur pulvora sukero, en sukerujoj. Bob: Eble li havis sukerpecon en la poþo kaj... Tom: Æu vi ofte promenas kun sukerpecoj en via poþo? Bob: Vi pravas. Tiu ideo estas absurda. Tamen... Linda: Rigardu! Jen þi ekstaras, kaj ekiras for. Bob: Þi þajnas tute normala. Verþajne vi imagis ion draman, dum temas pri tute simpla, tute natura okaza¼o. Agora Linda e Tom contam a Bob sobre os acontecimentos estranhos que eles viram acontecer. Disseram que o rapaz jogou algo dentro da xícara de Gerda de uma forma dissimulada. Bob disse que possivelmente fosse uma pedra de açúcar... Gerda se levanta e sai...
Demandaro pri "Gerda Malaperis" Kion rakontis Linda kaj Tom al Bob? Ili diris, ke la junulo apud Gerda metis ion en la tason de Gerda. Æu Tom kaj Linda pensas, ke tiu a¼o estas drogo? Jes, ili certe pensas tion. Kial simple tia a¼o ne estu sukerpeco? Æar la junulo metis øin en la taso de Gerda kaþe. Æu ankaý sur la tabloj estas sukerujoj kun sukerpecoj? Ne, nur sukerujoj kun pulvora sukero. Kiu ankoraý pensas, ke tia mistera situacio estas tre drama? Bob ankoraý pensas tiel. Kion do li pensas? Li simple sentas, ke øi temas pri natura kaj simpla okazinta¼o. Kaj kion vi pensas? ....
Exercícios 8
Dialogo - La Esperanto-Movado (Sylla Chaves) >Karlo: S-ro Filipo, parolu nun pri la Esperanto-Movado en via lando >Filipo: Mi havas malmulton por diri. Mia lando estas malgranda, kaj nia movado estas malforta. Same kiel en la tuta mondo, nia laboro estas konstanta kaj malfacila: Per siaj privataj rimedoj nia grupeto klopodas diskonigi la internacian lingvon kaj instrui øin je malalta kosto. Niaj instruistoj laboras tute senpage. >Karlo: Æi tie okazas la samon. Esperanto estas por ni idealo. Kaj þajnas, ke øi ankoraý estas tre malproksima. >Petro: Se ni estus pli multaj aý pli riæaj, nia afero estus pli facila. >Filipo: Tamen ni povas esti certaj, ke Esperanto pli taýgas por internaciaj rilatoj ol iu ajn alia lingvo. >Karlo: Vi pravas. Øi estas la plej simpla æiutage parolata lingvo. Kaj, krome, øi estas neýtrala. >Filipo: Æiuj parolantoj de Esperanto povas nomi øin sia lingvo. Øi apartenas same al æiuj popoloj.
Diálogo (daýrigo) >Karlo: Eæ Zamenhof mem, la kreinto de Esperanto, diris, ke la lingvo ne apartenas al li, kaj ke øia estonta evoluo dependos de øiaj uzontoj. >Filipo: Esperanto estis majstre kreita. Estas preskaý nekredebla la fakto, ke Zamenhof estis tre juna, kiam li kreis tiun majstroverkon. >Karlo: Tio estas genio. Øi ne havas aøon. >Filipo: Kaj nia tasko estas labori, por ke nia revo fariøu realo en la baldaýa estonteco.
Faru la ekzercaron Al kiu popolo apartenas Esperanto? Øi apartenas same al æiuj popoloj Kiu estas la nomo de la kreinto de Esperanto? Lia nomo estas Zamenhof. Æu Zamenhof estis juna aý maljuna kiam li kreis Esperanton? Li estis tre juna. Tenho pouco a dizer. Da mesma forma em todo mundo. Mi havas malmulton por diri. Same kiel en la tuta mondo. Pelos seus próprios recursos. Aqui acontece o mesmo. Per siaj privataj rimedoj. Æi tie okazas la samo. No entanto podemos estar certos. Você tem razão. Tamen ni povas esti certaj. Vi pravas. ... é mais adequado para... do que... ... estas pli taýga por... ol... Evolução futura. Usuários futuros. É quase inacreditável. Estonta evoluo. Uzontoj. Estas preskaý nekredebla. Isto é genialidade. Não tem idade. Futuro próximo. Tio estas genio. Øi ne havas agôn. Baldaýa estonteco.
Traduku esperanten :
Eu estava saindo, quando caiu a chuva. Mi estis eliranta, kiam ekpluvis.
Carlos e Helena já tinham saído, mas Clara estava para sair. Karlo kaj Heleno jam estis elirintaj, sed Klara estis elironta.
Eles já estão repousando ou ainda vão repousar? Æu ili jam estas ripozantaj aý ankoraý ripozontaj?
Na semana vindoura, teremos visitado Paris... La venontan semajnon, ni estos vizitintaj Parizon...
e então estaremos viajando para Tóquio. kaj tiam ni estos vojaøantaj al Tokio.
Aquele cão está dormindo ou morto? Æu tiu hundo estas dormanta aý mortinta?
Estando para morrer, ele quiz fazer o testamento. Mortonte, li volis fari sian testamenton.
Chegando ao Rio, visitarei nosso amigo. Alveninte al Rio, mi vizitos nian amikon.
Quando estiver para viajar, convidarei você. Vojaøonte, mi invitos vin.
Nevariaj Vortoj (Æe,Øis,Inter,Ja,Jen,Preter,Tra,Trans)
_____ du amikoj. Vi __ povas. ___ via mono. Sidi __ la tablo. Inter ja Jen æe
Pasi ______ iu sur la strato. ___ la fenestro. _____ la oceano. preter Tra Trans
Vagi ___ la stratoj. Li __ konfirmis. __ la noktiøo. tra ja æe
Mi ne iros ______ la apoteko. ___ la placo. preter øis
_____ lupoj. ___ kio okazis. La kolego tiris min __ la haroj. Inter Jen æe
La vojo ______ la flava domo kaj ___ la ponto. preter tra
Karlo estas __ bona knabo. Distanco _____ Romo kaj Parizo. ja inter
Petro staras __ la fenestro. De A ___ B. æe øis
Afiksoj (-aæ,-a¼,-ec, ekz-,mis-,pra-,-em,-end)
Beleza> Bel__o. Ex-marido> ___edzo. Ler errado> ___legi. ec Ekz Mis
Pré-história> ___historio. Com sono> Dorm__a. Casebre> dom__o. pra em aæ
Que deve ser pago> pag___a. Trabalhador(a.)> labor__a. end em
Escravidão> Slav__o. Bisavô> ___avo. Comida> manø__o. ec Pra a¼
Bondade> Bon__o. Entender errado> ___kompreni. Bisneto>___nepo. ec Mis Pra
Altura(medida)> Alt__o. Altura (relevo)> Alt__o. Pangaré> æeval__o ec a¼ aæ
Fazer errado> ___fari. Preguisoço> ___labor__a. novidade> nov__o. Mis Mal em a¼
Que deve ser feito> far___a.Ex-oficial>___oficiro. Pintura>pentr__o end Ekz a¼
Gerda Malaperis - Æapitro 6 (Claude Piron) Tom: Æu vi aýdis? Kio estis tio? Bob: Jes, mi aýdis. Mi aýdis ion. Linda: Ankaý mi aýdis stragan bruon, kvazaý iu falus en la koridoro. Bob: Kvazaý þi falus. Tom: Mi havis la saman penson kiel vi. Ankaý mi pensis tion. Ankaý mi pensis: jen Gerda falas en la koridoro. Linda: Æu ni iru vidi? Tom: Kompreneble. Ni iru tuj. Bob: Mi iru kun Tom, sed vi restu æi tie, Linda. Observu tiun junulon, kun kiu Gerda parolis, kaj kiu eble metis drogon en þian kafon. Linda: Æu vi ambaý foriras kaj mi restu tute sola? Mi iom timas. Bob: Ni ne havas la tempon diskuti. Ni devas iri vidi tuj. Restu trankvile æi tie. Vi nenion riskas. Venu, Tom, ni ne perdu tempon.
Gerda Malaperis - Æapitro 7
(En la Koridoro) >Tom: Jen þi estas. Ni pravis. Þi apenaý havis la tempon alveni øis la angulo, jam þi falis. Videble, þi estas nekonscia. Þi perdis la konscion kaj falis. >Bob: Æu þi ankouraý vivas? >Tom: Jes. Ne timu. Þi perdis la konscion, sed þi ne perdis la vivon. La koro batas. Øi batas malforte, sed tamen batas. Þi do vivas. Eble þi apenaý vivas, sed þi vivas. >Bob: Kion ni faru? Kion vi opinias? Þajnas, ke þi dormas. >Tom: Ni devas informi la aýtoritatojn.Tuj, mi iros.Ili eble decidos voki doktoron, kuraciston, kaj almenaý tuj sendos flegistinon. Certe estas flegstino en æi tiu universitato, æu ne? >Bob: Verþajne, sed mi ne scias certe. Mi estas æi tie apenaý unu semajnon. >Tom: Nu, mi tuj iros informi ilin. Restu æi tie kun þi. Sed ni unue metu þin pli bone, ke þi kuþu komforte, kun la piedoj pli altaj ol la kapo. >Bob: Æu vere? Æu vere vi volas, ke þi kuþu kun la piedoj pli altaj ol la kapo? >Tom: Tamem, kiam iu perdis la konscion, tio estas la øusta pozicio, se ni bone memoras, kion oni instruis al mi.
Respondu:
1. Kion aýdis ili? Ili aýdis strangan bruon, kvazaý Gerda falus.
2. Æu ili pravis pri tia opinio? Jes, Þi fakte estis falinta kiam ili alvenis.
3. Kia Gerda estis post la falo? Þi estis ankoraý viva, sed senkonscia. Þajne dormanta.
4. Kiel ili decidis agi? Ili decidis voki la aýtoritatojn kaj ankaý flegiston.
5. En kian pozicion Tom metis Gerdan? Kuþinte, sed kun la piedoj pli altaj ol la kapo.
Traduku Esperanten
Fala-se disso por toda parte. Todos alunos estão lá. Oni æie diras pri tio. Æiuj lernantoj estas tie.
De quem é a caixa? Falar é direito de todos. Kies skatolo estas tiu? Paroli estas æies rajto.
Cá estão os nossos pintores. Esse relógio é de ouro? Jen niaj pentristoj. Æu tiu horloøo estas el oro?
Você, seu sogro, o filho dele e os amigos desse. Vi, via bopatro, lia filo kaj ties amikoj.
Eu gosto mesmo de passear. 2345 pessoas. Mi ja þatas promeni Du mil tricent kvardek kvin personoj
Quantas flores há no vaso? Na cafeteira não há café nenhum. Kiom da floroj estas en la vazo? En la kafujo, estas neniom da kafo
O sr. sabe quanto é o quintúplo de vinte cinco? Æu vi scias kiom estas la kvinoblo de dudek kvin?
José não trabalha mais aos sábados. Há dois anos moro aqui. Jozefo ne plu laboras sabate Antaý du jaroj mi logâs æi tie
Exercícios 9
Organizo de la Movado (Sylla Chaves)
Prepara Teksto La æefa internacia Esperanto-organiza¼o nomiøas Universala Esperanto-Asocio, kaj estas konata per la komencaj literoj UEA. Øi havas sian centran oficejon en Eýropo, kaj delegitoj en preskaý la tuta mondo. Iliaj nomoj kaj adresoj troviøas en la jarlibro, kiun UEA eldonas. Tiu delegitaro estas tre efika. Krome UEA havas æiujare universalan kongreson en malsamaj urboj. Estas nenio pli taýga por vidi la progreson de la Esperanto-movado ol la æeesto en la universalaj kongresoj. La miloj da æeestantoj en la kongresoj estas tamen nur malgranda parto el la miliono da esperantistoj, kiuj ekzistas en la mondo.
Dialogo La leciono jam finiøis. Pluraj lernantoj jam foriris, sed Filipo kaj Karlo daýre parolas pri la plej efika maniero organizi la instruadon kaj diskonigon de la internacia lingvo. Karlo: Æu vi konas la centran oficejon de la Universala Esperanto Asocio? Filipo: Jes. Mi jam estis plurfoje tie, kaj ankaý æeestis plurajn universalajn kongresojn. Mi mem estas delegito de UEA. Mia nomo aperas en la jarlibro. Karlo: Oni diras, ke estas pli ol unu miliono da homoj, kiuj parolas Esperanton en la mondo. Filipo: Tio estas vero. Tamen nur kelkaj miloj laboras instruante tiun lingvon aý informante pri øi. Karlo: Tiel nia afero certe ne progresos. Filipo: En la dudeka jarcento nenio progresas sen la helpo de radio kaj televido. Karlo: Vi pravas. Tamen radio kaj televido estas tro multekostaj por niaj organiza¼oj...
Respondu ...
Kio estas UEA? > UEA estas la æefa internacia Esperanto-organiza¼o. Kie estas øia centra oficejo?
> Øia centra oficejo estas en Eýropo (Roterdamo, Nederlando)
Kie øi havas delegitojn? > Øi havas delegitojn en preskaý la tuta mondo.
Kiel ofte øi havas universalajn kongresojn? > Øi havas universalajn kongresojn æiujare.
Kie øi havas tiujn kongresojn? > En pluraj malsamaj urboj tra la tuta mondo.
Traduku Esperanten...
terminar continuadamente eficaz (estar presente) (diversas vezes) finiøi daýre efika æeesti plurfoje
escritório livro do ano diz-se verdade alguns milhar oficejo jarlibro oni diras vero kelkaj milo
coisa progredir século televisão ter razão caro(dinheiro) afero progresi jarcento televido pravi multekosta
Quando sua casa estava sendo construída, Kiam via domo estis konstruata,
as nossas já tinham sido construídas;só a dele estava por construir la niaj jam estis konstruitaj;nur la lia estis kontruota.
Os dois eleitos são conhecidos. Estando para fugir, ele foi preso. La du elektitoj estas konatoj. Fuøonte, li estis arestata.
No jantar, comeremos o peixe apanhado por José. Je la vespermanøo, ni manøos la fiþon kaptitan de Jozefo.
Pedro matou o pássaro em vôo. Os convidados estão chegando. Petro mortigis la birdon flugantan. La invititoj estas alvenantaj.
Apresento-lhe a bela jovem que se casará com meu filho. Mi prezentas al vi la belan junulinon edziniøontan al mia filo.
Já li o livro escolhido por você para a sua noiva. Mi jam legis la libron de vi elektitan por via fianæino.
Admirada por todos, ela está muito feliz. Admirate de æiuj, þi estas tre feliæa.
Nevariaj Vortoj (antaý,æirkaý,el,for,kontraý,krom,laý,kun)
_____ (diante)la domo. Iri ___ de la danøero. __ oro. Antaý for El
Iri ___ (em companhia) li. Agi ___ (segundo) sia kapo. kun laý
Mia kato malaperis _____ (há) tri tagoj. __ (de dentro) la klubo. antaý El
_____ (cerca de) mil personoj. Revenu _____ (antes) la nokto. Æirkaý antaý
___ (longe) de la okuloj. Lukti _______ la sorto. ___ Sankta Mateo. For kontraý Laý
___ kolero. La poþto staras _______ la urbdomo. Kun kontraý
Nenion diru ____ (exceto) la vero. Mi promenas ___ mia hundo. krom kun
La suno rondiras _______ la Tero. Mi prenis monon __ mia poþo. æirkaý el
Afiksoj (-ebl, -ej, -il, -ind, -ism, -uj, -um)
Lavável> lav___a. Anglicismo> angl___o. Colarinho> kol__o. ebl ism um
Agulha> kudr__o. Padaria> Pan__o. Visível> vid___a. il ej ebl
Inglaterra> Angl__o ou Angl__o. Pereira> Pir__o ou Pir____. uj io uj arbo
Ensaboar> Sap__i. Asa> flug__o. Igreja> Preø__o. um il ej
Preferível> Prefer___a. Remédio> kurac__o. Saleiro> Sal__o. ind il uj
Macieira> Pom__o ou Pom____. Marxismo> Marks___o. uj arbo ism
Louvável> Laýd___a. Machado> Hak__o. Escola> Lern__o. ind il ej
Potável> Trink___a. Bebível> Trink___a. Invencível> __venk___a. ebl ind Ne ebl
Gerda Malaperis - Æapitro 8 (Claude Piron) En la universitata memserva restoracio, Linda sidas kaj pensas. Þi pensas ne tre trankvile. Fakte, þiaj pensoj iøas pli kaj pli maltrankvilaj. Þi observas la junan viron, ki metis ion en la kafon de Gerda. Þi pli kaj pli maltrankviliøas. Tom kaj Bob estas for jam longe. Ili ne revenas. Æu do vere okazis io al Gerda? Sed kio okazis? Æu io grava? Linda observas la junulon kaj pensas: " Kion mi faros, se li ekstaros kaj foriros? Æu mi sekvu lin? Kion mi faru, se li iros eksteren? Æu mi sekvu lin ekstere? Mi ne scias, kion mi faros. Mi ne scias, æu mi sekvu lin aý ne. Kaj se li foriros en aýto? Æu ankaý mi sekvu lin aýte? Jam estas vespero. Baldaý venos nokto. Jes. Baldaý noktiøos. Æu mi sekvu lin nokte? Kaj eæ se li ne iros eksteren de la universitato, eæ se li restos æi tie, æu mi sekvu lin? Se li eliros tra tiu pordo, li iros en la koridoro al iu æambro. Æu mi sekvu lin en la koridoron? Æu mi sekvu lin en la koridoro?
Gerda Malaperis - Æapitro 8 (daýrigo) Æu mi sekvu lin en la æambron, en kiun li eniros? Ne. Neeble. Mi atendos en la koridoro.Sed se nenio okazos? Se li restos longe plu en la æambro? Kaj se li eliros tra tiu pordo, li iros eksteren, verþajne al la urbo. Æu mi sekvu lin al la urbo? ...en la urbon? ...en la urbo? Se li iros piede, eble li vidos min, verþajne li vidos min. Li suspektos, ke mi lin sekvas. Li turnos sin al mi. Mi ektimos. Mi paliøos, aý mia vizaøo iøos ruøa kiel tomato. Jes. Mi konas min. Mi paliøos kaj tuj ruøiøos. Æiaokaze, mi maltrankviliøos. Jam nun mi maltrankviliøas. Se li iros per buso, li eæ pli certe vidos, ke mi sekvas lin, æar mi devas kune atendi æe la haltejo. " Linda ne sukcesis decidi, kion þi faru. Þi timas. Þia koro batas rapide. Þi volus, ke Tom kaj Bob estu kun þi, ke ili helpu þin decidi. Þi sentas, ke þia koro rapidiøas, sed þi ne scias kion fari. @@
Gerda Malaperis - Æapitro 8 (daýrigo) Kaj jen, antaý ol þi povis decidi, antaý ol þi sukcesis retrankviliøi, jen la juna viro ekstaras. Li rigardas al la koridora pordo. Æu tien li iros? Li rigardas al la pordo, tra kiu oni eliras al la urbo. Æu tien? Jes, tien li iras. Kaj Linda aýtomate ekstaras kaj ekpaþas al la sama pordo. Ne þi decidis. Þajnas, ke þia korpo decidis mem. Þajnas, ke þiaj kruroj agas mem. Nu, æiaokaze, jen Linda sekvas lin. Al kiu mistera destino?
Respondu al la demandoj .... Kie restis Linda? > Linda restis ene de la memserva restoracio, observante viron. Kian viron þi observas? > Þi observas la junan viron, kiu metis ion en la tason de Gerda. Kie estas Tom kaj Bob? > Ili estas en la koridoro helpante al Gerda, kiu falis. Kion pensas Linda? > Þi pensas, kion þi faru por sekvi la junulon, se li eliros. Æu þi iros post li, se li iros al la urbo? > Laý þia penso, þi sekvos post li. Kia þi estas? > Þi estas tre maltrankvila kaj þia koro forte batas. Kiam la juna viro ekstaris kaj foriris, æu þi postsekvis lin? > Jes, þi aýtomate sekvis lin kaj ekpaþis al la sama direkto. Kien þi iras? > Al iu mistera destino, kien þi ne scias.
Exercícios 10
Organizo de La Movado 2 (Sylla Chaves) Æiu organiza¼o havas enspezojn kaj elspezojn. Por ke øi ne mortu, oni devas zorgi, ke la elspezoj ne estu pli grandaj ol la enspezoj. Se oni multe aæetas kaj malmulte vendas, la situacio fariøas tre malbona. Øenerale, en la Esperanto-organiza¼oj estas malmulte da mono, sed ofte aperas volontuloj, kiuj helpas la realigon de la programoj. Anstataý pagi oficistojn oni uzas la laboron de la volontuloj, kaj tio malpligrandigas la elspezojn, kaj la problemoj æesas. Dialogo - Karlo daýrigas sian interparolon kun Filipo pri Radio kaj televido. Karlo: Tre malofte ni sukcesas aperigi Esperanton en iu televidprogramo. Filipo: Æu via organiza¼o ricevas monhelpon de via registraro? Karlo: Jes, sed tiu monhelpo estas tiel malgranda, ke øi ne sufiæas por pagi niajn elspezojn dum unu semajno. Se nia movado ne mortas, tio okazas danke al kelkaj volontuloj. Filipo: Æu vi kredas, ke la situacio estas senespera? Karlo: Tute ne! Por la progreso de la mondo, jaroj kaj jardekoj estas nenio. La metra sistemo atendis du jarcentojn por sia oficialiøo en pluraj landoj. Certe la registaroj iam fariøos pli raciaj, kaj instruos Esperanton oficiale en æiuj elementaj kaj mezaj lernejoj de la mondo. Filipo: Certe Esperanto estas taýga por tio. Øi estas tre facila, kaj unu aý du jaroj, en meza lernejo sufiæas por øia ellernado. Karlo: Kaj tiel la lernantoj havos pli da tempo por aliaj studoj. Filipo: Vi certe pravas.
Respondu:
Memserva Maltrankviliøi Grava Eksteren Æiaokaze Auto-serviço Inquietar-se Importante Para fora Em todo caso
stari ekstari paþi ekpaþi rapidiøi estar de pé levantar-se caminhar começar a andar apressar-se
al la urbo en la urbo en la urbon para a cidade na cidade para dentro da cidade receitas despesas diminuir tornar-se organização cuidar enspezoj elspezoj malpligrandigi fariøi organiza¼o zorgi
conversação desesperante adequado oficialização governo interparolo senespera taýga oficialiøo registraro
escola 2°grau- voluntários- aprendizado completo-absolutamente não meza lernejo volontuloj ellernado tute ne
Kiom da esperantistoj estas en la mondo? > En la mondo estas pli ol unu miliono da esperantistoj.
Æu radio kaj televido kostas malmulte? > Ne. Radio kaj televido kostas multe.
Kio estas pli multekosta: unu radiprogramo aý unu televidprogramo? > Unu televidprogramo estas pli multekosta.
Æu estas granda monhelpo de la registaro al la organiza¼o? > Ne. La monhelpo al la organiza¼o de Karlo estas tre malgranda.
Kial la organiza¼o de Karlo ne mortas? > La organiza¼o ne mortas, æar volontaj esperantistoj helpas øin
Kie oni uzu la akuzativon?
La kato estas ekster la domo_, sed li certe eniros en la domo_. .. n
Kio_ vi_ trinkas, sinjoro_? Æu akvo_? n .. .. n
La kato_ vidis la hundo_ kaj miaýis. La 3-a_ de Majo. .. n n
Æu vi_ jam legis la deka_ æapitro_ ? Kaj la dek-unua_ ? .. n n n
Æu Esperanto_ estas facila_ por Brazilano_? .. .. ..
Ne iru en la dekstra_ strato_, sed maldekstre_. n n n
La viro, kiu_ vi vidis, postsekvas vi_. Li þajnas danøera_ homo. n n ..
Mi þategas dolæajoj_ kaj pastoj_, sed mi devas fari dieto_. n n n
Kompletigu ...(aý,do,kaj,kvankam,nek,ol,sed,tamen,apenaý,dum,kvazaý)
Mi devas eliri __ mi estos arestita. Mi pensas, __ mi ekzistas. aý do
Mi komprenis nenion, _______ li multe paroladis. Marko ___ Klara. kvankam kaj
Mi ne renkontis, ___ li ___ lia frato. Li preferas silenti __ kanti nek nek ol
La libron mi metis ien ajn, ___ la skribilo estas tie æi. sed
______ mi eliris, ekpluvetis. Oni dormas ___ la nokto. Apenaý dum
Li vivas malriæe, _____ feliæe. __ mi dormas, __ mi studas. tamen Aý aý
Li parolis ____ prezidanto, sed ______ besto. kiel kvazaý
Vi dormis, ___ mi studadis. Li _____ vidis kaj tuj aæetis. dum apenaý
Uzu KE aý KIU, KIA, KIO, KIES ...
Mi diras, ___ li ne venos. Sed tiu, ___ vi vidas ja venos. ke kiun
Mi opinio estas, ___ vi iru. Sed ne forgesu, ___ sendis vin. ke kiu
Tiu supozo, ___ la Tero estas senmova, estis tute malvera. ke
Lia agado estis nobla, ___ oni jam atendis. kian
Mi konis lin, ___ patro estis heroo. Tiuj, ____ vi vidas, malsanas kies kiujn
Tio, ___ vi vidis, ne povas ekzisti. kion
___ vidis mian libron, ___ kovrilo estas ruøa? Kiu kies
Voku lin, kondiæe ___ li kondutu bone. ke
Traduku Esperanten...
Ela está escrevendo uma carta a seus pais. Þi skribas leteron al siaj gepatroj.
Para saber isso, Carlos perguntou a si mesmo. Por scii tion æi, Karlo demandis al si mem.
José e Paulo prometeram aos seus amigos que voltarão em breve. Jozefo kaj Paýlo promesis al siaj amikoj, ke ili baldaý revenos.
Clara e seu irmão foram com o noivo dela visitar seu avô. Klara kaj þia frato iris kun þia fianæo viziti sian avon.
Pedro é tão alto quanto o José e mais forte do que o Ivan, Petro estas tiel alta, kiel Jozefo kaj pli forta, ol Ivano,
porém menos jovem do que o Paulo. sed malpli juna ol Paýlo.
Em nossa cidade as meninas são tantas quanto os meninos. En nia urbo, estas tiom da knabinoj, kiom da knaboj
Como se escreve, assim se diz. Chovia no dia em que cheguei. Kiel oni skribas, tiel oni diras. Pluvis en la tago,kiam mi alvenis
Gerda Malaperis - Æapitro 9 - (Claude Piron) "...Þi kuþas meze de la koridoro! Venu, venu tuj. Certe la afero urøas," diras Tom. Li rigardas la flegistinon. Þi estas dika, grasa virino kun bluaj okuloj, ruøaj haroj, kaj ronda vizaøo. Jam kelkaj minutojn li provas diri, kio okazis, sed þajnas, ke tiu flegistino ne rapide komprenas. La vorto "urøa" þajnas ne ekzisti en þia vortaro. "Kuþas, æu? Meze de la koridoro, æu vere?" þi diras. Videble, la flegistino apenaý povas kredi. "Kial, diable, þi kuþus meze de la koridoro?" þi demandas. "Mi petas, venu urøe. Mi ne scias, kial þi kuþas tie. Mi nur diras, kion mi vidis. Ni trovis þin tie. Eble þi estis malsana. Mi ne scias. Þi svenis, þi perdis la konscion. Nun certe oni devas urøe okupiøi pri þi." "Stranga afero!" "Nu, mi ne estas fakulo. Vi jes. Okupiøi pri malsanaj homoj estas via fako, æu ne? Venu tuj. Urøas!"
Gerda Malaperis - æapitro 9 - (daýrigo) "Nu, nu, nu, nu. Kial, diable, þi svenis en la koridoro? Stranga ideo! Oni neniam svenas tie." "Æu vere? Kie do oni svenas en æi tiu universitato? Pardonu min, sed mi ne konas la tradiciojn. Mi estas novulo. Apenaý unu semajnon mi estas æi tie." "Juna viro, en æi tiu universitato, oni svenas en la klas-æambroj, oni svenas en la restoracio, oni svenas en la dorm-æambroj, oni svenas en la ban-æambroj, eble oni eæ povus sveni en iu administra oficejo. Sed pri sveno koridora mi neniam aýdis. Stranga epoko! Stranga generacio! Oni faras ion ajn nia-epoke! "Vi parolas, parolas, paroladas, kaj dume tiu kompatinda knabino kuþas en koridoro, kaj neniu zorgas pri þi!" "Nu, nu. Ne maltrankviliøu, juna viro, ne havu zorgojn. Ni tuj rapidos tien, kaj mi tuj prizorgos þin." Kaj ili kune rapidas al la loko, kie Tom lasis sian amikon kun Gerda. Sed subite Tom haltas.
Gerda Malaperis - Æapitro 9 - (daýrigo) "Kio okazas? Kial vi ekhaltis?" demandas la flegistino. "Þi estis æi tie, kaj ne plu estas, sed..." "Sed estas iu alia, kaj li estas senkonscia, þajnas al mi. Æu vi konas lin?" "Jes, estas mia amiko Bob. Kio okazas al li?" La flegistino iras al Bob, kiu fal-sidas æe la koridora muro. Þi tuþas lian kapon. "Batita! Oni batis la kapon al li!" "Diable! Bob, Bob! Respondu! Æu vi aýdas min? Diru! Mi petas. Kio okazis?" Sed Bob ne respondas, kaj Tom iøas pli kaj pli maltrankvila.
Exercícios 11
Dialogo sur la strato (Fernando de Diego)
- Bonan tagon, sinjoro Mur. - Bonan tagon, knabo. Kiu vi estas? - Mi estas amiko de via filo Oskar. Mia nomo estas Karlo. Æu li estas hejme? - Jes, li estas hejme. Sed kial vi ne telefonis al li? - Mi faris tion fojon post fojo, sed mi ne povis kontakti lin. Via telefono estas okupata la tutan tempon. - Æu vere? Certe tio estas kulpo de Klara. Kiel vi probable scias þi estas mia unua filino. Þi parolas ofte kaj longe kun sia fianæo per la telefono. Vere þi akaparas al si tiun parolilon. Sed kion vi volas de Oskar? - Nur demandi, æu li povos akompani min en la vespero al la linejo "Olimpo", kie oni prezentas tre interesan filmon. - Nu, mi konsilas al vi, ke vi iru viziti lin, se vi havas tempon. Nia hejmo estas tre proksima de æi tie, vi scias, kaj li rekte donos respondon al via propono. - Dankon, sinjoro Mur. Kaj pardonu min, se mi vin tro øenis, haltigante vin sur la strato. - Estas nenio pardoninda, knabo. Cetere mi øojas persone koni vin. Oskar ne malofte parolas pri vi, kaj tial mi scias, ke vi estas bona knabo. - Dankon denove, sinjoro Mur. Øis revido. - Øis revido, Karlo.
Respondu:
Kie Karlo trovis s-ron Mur? Kion li demandis lin? >Surstrate. Li demandis, æu Oskar estas hejme.
Kies filo estas Oskar? >Oskar estas la filo de S-ro Mur.
Kiomofte Karlo telefonis al Oskar? Kio okazas? >Diversfoje, sed æiam estas okupata. Lia fratino longe telefonas.
Kion Karlo intencas fari? >Li volas inviti Oskar por akompani lin al kinejo vespere.
Traduku Esperanten...
ter urgência coisa estranha visivelmente desmair digna de dó urøi stranga afero videble sveni kompatinda
parar tomar conta inconsciente possivelmente para lá halti prizorgi senkonscia eble tien
em casa para dentro de casa durante todo tempo hejme hejmen la tutan tempon(dum la tuta tempo)
açambarcar cinema proposta perdoável por várias vezes akapari kinejo propono pardoninda fojon post fojo
infrequente amolar (chatear) alegrar. até logo! noivo malofte øeni øoji øis revido fianæo
de nada Como está você? Bem, obrigado Perdoe-me ne dankinde Kiel vi fartas? Bone, dankon Pardonu min
Desejo sucesso a você O mesmo a você A sua saúde Mi deziras al vi sukceson Same al vi Je via sano
Saudações a sua família Com prazer; com muito prazer. Salutojn al via familio. Plezure;kun plezuro;volonte; tre volonte
Feliz aniversário! Feliz natal! Feliz ano novo! Feliæan dat-revenon! Feliæan Kristnaskon! Feliæan Novjaron
Estou a sua disposição Desejaria dizer a você que... Mi estas je via dispono Mi dezirus paroli al vi, ke...
almenaý,ankoraý,anstataý,baldaý,ju..des,eæ,¼us,malgraý,nun,nur
_______ vidu; Li faris tion ______ malpermeso; øis _______; Almenaý malgraý baldaý
___ pli mi pensas, ___ malpli mi volas; Mi havas ___ du filoj; Ju des nur
___ estas la deka; Li ___ eliris; Uzu citronon ________ vinagro; Nun ¼us anstataý
Li _______ spiras; __ sur la suno troviøas makuloj; ankoraý eæ
Li ______ scios; Li faris tion ______ malpermeso; Kion fari ___? baldaý malgraý nun
Li ___ dormas; __ pli mi ludas, ___ pli forta mi fariøas. nun Ju des
___ vi, mia filo, pensas pri mi; Li venis æi tie ________ mi. Nur anstataý
Li __ ne pensis, kiam li ekparolis. Tio ne estas problemo ___de li eæ nur
Daýre kompletigu ... ( per, kun, plu, por, post, pri, pro, tuj)
La instruisto skribis ___kreto sur la nigra tabulo___ la lernantoj. per por
Mi promenas ___ mia patrino ___ la aýtomobilo. kun mia
Li agis ___ pura venøemo. Ne parolu ___! Li invitis þin ___danci. pro plu por
___ kio vi parolas? Tiu estis granda perdo ___ li, æu ne? Pri por
____ la festo, li devis resti ___ pli ol du tagoj. Post por
Mi iras ___ kiam la situacio permesos,___ ne prokrasti la kunvenon. tuj por
Mi faris tion ___ miaj propraj manoj nur ___ vi. per por
Mi ¼us alvenis, ___ ____ lia foriro. Li instruas ___ matematiko. tuj post pri
Traduku Esperanten...
Ainda durante longo tempo,os jovens passearam dois a dois por aqui. Ankoraý dum longa tempo, la gejunuloj promenos duope æi tie.
Não é isso! Você compreendeu mal e ela nunca compreenderá isso. Ne estas tio! vi miskomprenis kaj þi neniam komprenos tion.
No ano passado (último), ainda não aprendia o Esperanto. La lastan jaron, mi ankoraý ne lernis Esperanton.
Elas sempre gostam de se ver no espelho. Eles não se respeitam. Ili æiam þatas vidi sin en la spegulo. Ili ne respektas sin.
Alfinete é aquilo, que está na caixa. Pinglo estas tio, kio estas en la skatolo.
Eis a casa em que nasci. Não direi o motivo por que não quero. Jen la domo,kie mi naskiøis.Mi ne diros la motivon,kial mi ne volas
Da maneira como preferir. Ele é o menino, cujo pai morreu. Laý la maniero,kiel vi preferos.Li estas la knabo,kies patro mortis
Essa é a quantidade que beberei. Diga-me por que preferiu isso? Tiom estas la kvanto,kiom mi trinkos.Diru min,kial vi preferis tion?
Gerda Malaperis - Æapitro 10 - (Claude Piron) Fakte, Tom ne estas ema fidi la fleggistinon. Kial? Æu vi scias,kara amiko, vi kiu sekvas æi tiun aventuron ekde la unua vorto? Æu vi scias, kial Tom ne emas fidi la flegistinon? Ne. Certe vi ne scias. Ankaý mi ne scias. Sed fakto restas fakto, eæ se ni ne komprenas øin. Kaj la fakto estas, ke Tom ne emas þin kredi. Tom estas agema knabo, eæ iom aventurema, kaj eble tiu tro parolema flegistino ne þajnas al li kredinda. Eble li opinias, ke tiu flegistino tro emas paroli, kaj do ne estas fidinda. Aý æu temas pri io alia? Tom ege þatas sian amikon Bob. Li þategas lin. Li lin amas, fakte. Bob kaj li amikiøis antaýlonge en la urbego, kie ili vivis tiutempe - ili dumtempe eæ iradis al sama lernejo - sed poste Tom devis iri al malsama urbo, kaj ili ne plu vidis sin reciproke. Kiam antaý kelkaj tagoj, ili retrovis unu la alian en la sama universitato, ambaý ege dankis la destinon. Ili treege þatas la tiean bonegan vivon. Ili þategas øin. Ambaý estas agemaj, laboremaj knaboj, kun speciala þato al la iom timemaj studentinoj. Eble æar timema junulino estas malpli timinda ol ino neniam ema timi, ol sen-tim-ulino. Æu vi komprenas? Sed nun Tom malþatas la aventuron. Li sin demandas, kial li sentas tiun flegistinon nefidinda. Li preferus silenteman, grav-aspektan sinjorinon. Tiu æi ne aspektas tre zorgeme, kaj li ne trovas þin stentema pri liaj demandoj. Verdire, li opinias þin ema fuþi sian laboron. Li timas, ke þi ofte agas fuþe. Fuþemaj homoj ekzistas en la mondo. Kial tiu tro parolema flegistino ne estus unu el ili? Æu li mis paþis, kiam li turnis sin al þi? Sed al kiu alia li povus sin turni? Þi estis la sola flegistino, kiu troviøis en la universitato. Aý æu li mispensas? Kaj nun li sentas sin ema zorgi pri Linda. Æu tiu belega knabino ne troviøas en danøero? Li amas þin, li eæ amegas þin, pli kaj pli, kaj la ideo, ke danøeraj homoj povus fari ion al þi, apenaý estas travidebla. La vivo ne estas facila, kaj þajnas nun, ke la tuta afero iøas pli kaj pli malþatinda. Aæetu la libron "Gerda Malaperis" por ke vi daýrigu la legadon de tia interesa historieto. Petu ankaý la Vorliston de Gerda Malaperis. Vi povas aæeti øin el Brazila Esperanto-Ligo aý rekte el la eldonisto: Gersi Alfredo Bays FONTO Caixa Postal 49 89800 - Chapecó - SC
Vortoj kaj Demandoj...
enfermeira tender confiável cidade gostar muito até mesmo flegistino emi fidinda urbego þategi eæ
nunca cheio de ações há muito tempo medroso com aspecto pesado neniam agema antaýlonge timema gravaspekta
com ar de preocupação muitissímo quem faz trapalhadas desgostar zorgeme treege fuþema malþati
Æu la flegistino estas fidinda persono laý Tom? Ne, Þi estas netute fidinda.
Kial li tiel pensas? Oni ne propre scias, eble æar li ne þatas þin.
Kia þi estas, ke li þatas þin? Eble pro la fakto, ke þi estas tro parolema.
Kiun Tom þategas? Lian amikon Bob, æar ili amikiøis antaýlonge
Kion ili faris kune? Ili studis en la sama lernejo kiam ili loøis en la urbego.
Exercícios 12
Kompletigu...
açucareiro> suker__o; castiçal> kand___o; pereira> pir__o; uj ing uj
piteira> cigared___o; ex-ministro> ___ministro; Papai> pa__o ing eks æj
cunhado> __frato; mamãe> pa__o; genro> __filo; bo nj bo
esposa> edz__o; potro> æeval__o; égua> æeval__o; in id in
pais> __patroj; marido e mulher> __edzoj; nora> __fil__o; ge ge bo in
alcatéia> lup__o; grão de areia> sabl__o; escada> þtup__o; ar er ar
trem de ferro> vagon__o; floco de neve> neø__o; humanidade>hom__o. ar er ar
bisneta>___nep__o; o rico> la riæ__o; os jovens la __jun__oj; pra in ul ge ul
a altura> la alt__o; maestro> orkestr____o; Calavinismo>Kalvin___o ec estr ism
Kompletigu...
Ki_ estas tulipo? Floro. Ki_ estas la rozo? Sur la tablo. o e
Æu estas i_ en la glaso? Ne; estas neni_. Æu ti_ estas lupo? o o o
La mono estas neni_ sur la tablo. Æu øi estas i_ en la æambro? e e
Ki___? Lilia kaj Alico. Ki_? ruøa. Ti__ estas Paýlo kaj Marko. uj a uj
Æu estas i_ krajono sur la tablo? Neni_; nek ruøa, nek nigra. a a
Ki__ ? de Georgo. Ki__ kantas la koko? bele. Ki__ da sukero? Neni__ es el om om
Ki__? en 1992. Þi estas ____ bela, ____ þia fratino. Parolu i__. am tiel kiel on
Ki__ vi ne venis? Æar mi estis malsana; Mi parolis al æi__; al uj
Esperanto estas neni__ propa¼o, kaj øi estas æi__. es es
Kompletigu...
o santo> sankt__o; pobre>___riæa; capitão do navio>þip____o; ul mal estr
a frigidez> glaci__o; sorvete> glaci__o; a elevação> alt__o; ec a¼ a¼
portão>pord__o; morno>varm__a; a doçura>dolæ__o; o doce>dolæ__o eg et ec a¼
subterrâneo> ___tera; terreno> ___tera; extralegal>_____leøa; sub sur ekster
interior> __landa; inscrição> __skribo; assinatura> ___skribo; en en sub
enorme> grand__a;metrópole>urb__o;bonitinho>bel__a;piscina>naø__o. eg eg et ej
cozinha>kuir__o; remédio>kurac__o; asa>flug__o; faca> tranæ__o; ej il il il
coroação>kron__o;rever>__vidi;restituir>__doni;estacionar>halt__i. ad re re ad
2/3> du tri__oj;o triplo>la tri___o;o trio>la tri__o;a três>__ tri on obl op po
Kompletigu per eblaj nevariaj vortoj ...
Pomo estas ___ frukto ___ objeto,___ frukto.Piro estas _____ frukto nek nek sed ankaý
__ kato estas frukto? __. Mi venas __ Oslo ___ iras __ Parizo. Æu Ne el kaj al
Nuboj _____ la maro. Haroj ___ la kapo.La mebloj estas __ la æambro super sur en
Domo ______ la urbo. La teatro estas ____ la domo de Karlo. ekster apud
Petro estas __ la fenestro.De A ___ B.Distanco _____ Parizo ___Romo æe øis inter kaj
La vojo ______ la urbdomo kaj ___ la ponto.Flugo _____ la Atlantiko preter tra trans
___ bela floro.__ signalo de Ivano.Plumo __ oro.Kuracilo ___ gripo. Jen æe el por
La birdoj flugas ___ de la vintro. Ili sidas unu _______ la alia. for kontraý
Karlo kuras ______ la placo. La amikoj, ____ Ivano, dancas. æirkaý krom
Kompletigu...
Locutor>parol___o; orador>parol___o; falador>parol__a; entrar>__iri ist ant em en
a vencer>pag___a; viajador>vojaø__a; potável>trink___a;sair> __iri end em ebl el
admirável>admir___a; invencível>__venk___a;maravilhoso>mir___a; ind ne ebl ind
trazer>__porti; desprezar>______vidi; extrair>__tiri;fugir>___kuri al preter el for
demontar> ___konstrui; ignorar> __scii; incolor> ___kolora; mal ne sen
desencaminhar> ___gvidi; desaparecer>___aperi; escorregar> __fali; mis mal ek
pronunciar errado> ___prononci;pródigo> ___avara;perseguir>____iri mis mal post
acompanhar>___iri; calcular errado>___kalkuli;percorrer>___iri; laý mis tra
amolar>akr__i; encarcerar>karcer__i; obrigar> dev__i;nascer>nask__i ig ig ig iø
Kompletigu per eblaj nevariaj vortoj...
Nova robo ___ Heleno. Pagu ___ brazila mono. Promeni ___ amikoj. por per kun
Rifuzi ___ egoismo. Vojaøi ___ per aviadilo.Artikolo ___ politiko. pro nur pri
Li estas ___ riæa, ___ avara.Kapti __ la kornoj. Nombri ___ dek. tro sed æe øis
En la kruæo restas _______ 2 tasoj __ kafo. Kulero __ deserto. almenaý da de
Kulero __ kuracilo. kulero __ arøento. Du ____ du estas kvar. da el plus
______ dek miljonoj __ enloøantoj. Pagi __ 10 frankoj al æiu. Æirkaý da po
__ vi ___ legis? _______ ne. ______ pluvos. Þi ___ alvenis. Æu jam Ankoraý Baldaý ¼us
Li komencis _____ 2 tagoj kaj finos ____ 1 semajno. antaý post
__ kiam vi atendas? __ la 1a ___ la 5a, ___ 4 horoj.Mi ne ___ volas De de øis dum plu
Kompletigu...
possibilitar>ebl__i; enfurecer-se>furioz__i; inflamar-se>flam__i; ig iø iø
colaborar>___labori; vira-lata>hund__o; aguar>akv__i;à mão>__mane; kun aæ um æe
salto de sapato>kalkan__o; casebre>dom__o; picar> ___þiri; um aæ dis
abraçar>______braki; contra-mão> ______direkta; esquerdo>___dekstra æirkaý kontraý mal
a maioria>la ___multo; cognome>____nomo; recém-nascido>___naskito; pli krom ¼us
dominar> _____regi; tempo presente>___tempa; noturno> ___nokta. super nun dum
mau>___bon_; mal>___bon_; semi-circular>du__ronda;voltar>__veni. mal a mal e on re
antepor>_____meti; justapor> ____meti; tirar,depor> __meti; antaý apud de
introduzir>__meti; por fora> ___meti; interpor> _____meti; en for inter
Kompletigu per nevariaj vortoj...
Mi ne scias, __ þi volas. Mi demandos __ þi. Vi __ vizitis þin. æu al eæ
Respekto __ la tradicio. La kanario malaperis __ la kaøo. Petro al el
opinias, __ øin manøis la kato. Petro mortis __ tifo. Lia morto ke de
estas priparolata __ æiuj. Li __ ne øisvivis la junecon. de eæ
____ da homoj, ____ da gustoj. Þi ______ scias legi. Tiom kiom apenaý
Maria parolas ______ papago. _______ pluvas, mi foriros. kvazaý Kvankam
Li multe laboras, _____ ne gajnas sufiæe. tamen
______ lia malafableco, mi invitis lin. Malgraý
_______ vi estas forta, mi punos vin. Kvankam
Traduku al Esperanto...
Sentada à janela, ela tocava violão. Sidante, æe la fenestro, þi ludis gitaron.
Voltando à minha casa, ainda poderei dormir algumas horas. Reveninte al la domo, mi ankoraý povos dormi kelkajn horojn.
Estando para morrer, ele quiz fazer seu testamento. Mortonte, li faris sian testamenton.
No jantar comeremos o peixe apanhado por Carlos. Je la vespermanøo, ni manøos la fiþon, kapitan de Karlo.
Compraria essa casa se tivesse dinheiro. Mi aæetus tiun domon, se mi havus monon.
Por que não vai conosco? Porque não posso. Kial vi ne iras kun ni? Æar mi ne povas.
Por tudo, a água é preferível a todas as bebidas. Æial, akvo estas preferinda al æiuj trinka¼oj.
Se eu soubesse que era você, responderia logo. Se mi scius, ke estas vi, mi tuj respondus.
Alveninte al la fino... Dankon al vi, kiu studis øis tiu punkto. Mi sincere volus, ke vi daýrigu vian lernandon de la internacia lingvo. Ne forgesu, ke vi devas æiam kaj æiam perfektigi vian lingvan elparolon kaj ankaý vian vortaron. Malgraý la fakto, ke Esperanto estas tre simpla lingvo, tamen øi estas lingvo. Do, ne pretervidu, ke lingvo parolata estas lingvo sciata. Mi estas je via dispono por eventuala prononca aløustiøo aý eæ por interparolado en rekontiøoj aý æe esperantista kongreso aý klubo. Nepre telefonu al mi. Samideane via Adonis Saliba (011) 870-0206 (retadreso:adonis@esperanto.nu)
Proibido todo e qualquer uso comercial.
Se você pagou por esse livro
VOCÊ FOI ROUBADO!
Você tem este e muitos outros títulos
GRÁTIS
direto na fonte:
eBooksBrasil.org
Edições em pdf e eBookLibris
eBooksBrasil.org
__________________
Abril 2006
eBookLibris
© 2006 eBooksBrasil.org